Madame 35 heures

Moeten we nu meer of minder lang werken in de toekomst? Als er één land ervaring heeft met deze problematiek, dan is het Frankrijk. Martine Aubry, de architect van de Franse 35-urige werkweek, blijft ondanks alles koppig haar stelling verdedigen: werktijdverkorting is in het voordeel van iedereen. De werklozen, de bedrijven, de schatkist en de concurrentiepositie. “De feiten zijn de feiten.”

Als gewezen minister van Arbeid Martine Aubry haar mond opendoet, luistert de Franse goegemeente nog steeds gretig mee. Aubry, momenteel burgemeester van Rijsel, wordt ook wel eens ‘ madame 35 heures‘ genoemd, en blijft tot op vandaag overtuigd van haar grote gelijk.

Dat politiek rechts – onder impuls van de flamboyante Franse minister van Economie Nicolas Sarkozy – intussen de wacht heeft aangezegd aan de 35 heures, kan de gemoedsrust van Aubry niet deren. Sarkozy wil de 35-urige werkweek ‘ontmoedigen’ door fiscale stimuli toe te kennen aan bedrijven die opteren voor langer werken. Een maatregel waarop Aubry als volgt reageert: “Als ik opnieuw minister van Arbeid werd, zou ik het stelsel van de 35 uren nog veralgemenen, zodat nog meer Fransen ervan kunnen genieten.”

TRENDS. Is werktijdverkorting vandaag nog wel een oplossing voor het probleem van de werkloosheid? De Belgische werkgevers denken opnieuw aan de invoering van de 40-urige werkweek.

MARTINE AUBRY (GEWEZEN FRANS MINISTER VAN ARBEID). “Laten we de zaken even in hun juiste context plaatsen. In 1997 telde Frankrijk 3,25 miljoen werklozen. Vijf jaar later waren het er een miljoen minder. De regering van Lionel Jospin, waarvan ik deel uitmaakte, koos voor een relance van de consumptie en voor groei, voor jongerenbanen, voor zogenaamde solidariteitsjobs en ten slotte ook voor de 35-urige werkweek. Dankzij het stelsel van de 35 uren zijn we erin geslaagd 450.000 jobs in het leven te roepen. De feiten zijn de feiten.

“Als Frankrijk morgen de 35-urige werkweek weer afschaft, tellen we meteen 450.000 extra werklozen. Zo is dat. Vandaag genieten 10 miljoen Fransen van het stelsel van de 35 uren, en dat zijn bijna allemaal mensen wier leven ten goede is veranderd.

“Mag ik er ook op wijzen dat de 35-urige werkweek niet zomaar uit de lucht is komen vallen? De maatregel werd voorbereid en lang overlegd met de sociale partners. Ik denk dat die sociale partners vandaag ook niet echt zin hebben om zomaar de klok terug te schroeven. Onze ondernemingen draaien soepel, honderdduizenden werklozen zijn opnieuw aan de slag en miljoenen mensen hebben een andere levenswijze ontdekt.”

En zijn de bedrijven tevreden?

AUBRY. “Er bestaan geen eenvoudige of eenvormige oplossingen voor moeilijke problemen zoals de werkloosheid. Ik stel nu – met rechts aan het bewind – alleen maar vast dat er geen enkele oplossing naar voor wordt geschoven. Het gevolg is dat het aantal jobs in Frankrijk voor het eerst sinds 25 jaar met 70.000 vermindert en dat het aantal werklozen opnieuw is gestegen met 200.000. Terwijl wij – gecumuleerd over de jaren – 2 miljoen jobs in het leven hebben geroepen.

“Ik blijf herhalen dat de werkloosheid een zeer belangrijk probleem is in onze maatschappij en dat elke burger het recht heeft op sociale waardigheid. Dit wil zeggen dat hij het recht heeft op een eerlijke combinatie tussen goed leven en werken. Ik weet zeker dat de 35-urige werkweek een piste is die dat doel weet te bereiken en dat de Franse werkgevers niet noodzakelijk mistevreden zijn.”

Toch blijven we het merkwaardig vinden: ‘tegen een almaar toenemende concurrentiële context kan men zich best wapenen door minder te werken’. Dat moet u toch nog eens uitleggen.

AUBRY. “Ik heb nooit gezegd dat de 35-urige werkweek de enig zaligmakende oplossing is. Ik heb altijd gezegd dat het één van de oplossingen is om de werkloosheid te counteren. Frankrijk heeft de werktijd verkort van 39 naar 35 uren en dat heeft er onder meer voor gezorgd dat de ondernemingen flexibeler zijn gaan werken. De productiviteit van de Franse bedrijven is met 5 procent toegenomen dankzij de 35-urige werkweek en dat terwijl de lonen onbeduidend zijn gestegen ( nvdr – 1 à 2 procent). In Duitsland zijn de lonen en de loonmassa almaar blijven toenemen. Wij hebben de ondernemingen bovendien een gedeeltelijke vrijstelling van de sociale bijdragen toegekend. In Duitsland merk ik daar geen spoor van. Weet u dat de totale loonkosten in Duitsland vandaag 20 procent hoger liggen dan die in Frankrijk? Wat zouden onze bedrijven dan niet concurrentieel kunnen zijn op de internationale markt?”

U maakt graag de vergelijking met Duitsland. Bij Siemens, toch geen meeloper in het internationale ondernemerslandschap, zijn ze ervan overtuigd dat 40 uren werken een must is. In België slaan de werkgevers dezelfde toon aan.

AUBRY. “De Duitse lonen, alle lasten inbegrepen, zijn gewoonweg veel te hoog. En dan lijkt het me niet abnormaal dat het management op een dag zegt dat er meer en langer moet worden gewerkt. Meer nog: er wordt niet alleen gezegd dat er meer moet worden gewerkt, maar dat er meer moet worden gewerkt zonder dat er meer wordt betaald. In Frankrijk voerden we een ander discours. Weet u dat veel Franse bedrijfsleiders me vertrouwelijk zijn komen zeggen dat ze niet terug willen naar het stelsel van vroeger?”

Een enquête heeft nochtans uitgewezen dat zestig procent van de Fransen bereid is om meer uren te werken als ze ook meer zouden verdienen. Ook in België vragen de vakbonden aangepaste lonen in geval van werktijdverlenging.

AUBRY. “Waar het in dit debat om gaat, is de koopkracht. Bedrijven willen niet produceren om te produceren. Als ze producten op de markt brengen, dan is dat omdat er een vraag is en omdat er een bepaald consumptiegedrag bestaat. Dat bestedingsgedrag is belangrijk. Onder premier Jean-Pierre Raffarin is de koopkracht met amper 0,5 procent gestegen, onder meer omdat tal van tarieven werden opgetrokken. Onder Jospin en tijdens het stelsel van de 35-urige werkweek steeg de koopkracht met 1,7 procent per jaar en met 7,5 procent gespreid over vier jaren.”

Laten we even veronderstellen dat u over pakweg drie jaar opnieuw minister van Arbeid wordt. Blijft u dan vasthouden aan de 35 uren of gaat u dan nog verder met de werktijdverkorting?

AUBRY. “De 35-urige werkweek blijft een mooi gegeven. Ik zou het stelsel nog toegankelijker maken.”

Nochtans zegt Nicolas Sarkozy, de huidige minister van Economie, dat de 35-urige werkweek een bom geld kost aan de schatkist. 16 miljard euro om precies te zijn. Geld waarmee men, nog steeds volgens Sarkozy, heel wat andere zaken zou kunnen doen. Ziekenhuizen bouwen bijvoorbeeld, of nieuwe wegen aanleggen.

AUBRY. “Zegt hij dat? Formidabel.”

U trekt dat cijfer in twijfel?

AUBRY. “Ja, natuurlijk. De waarheid is dat de 35-urige werkweek 1 tot 2 miljard euro aan de staat kost. Dat is de effectieve kostprijs. De huidige regering heeft de hoogste inkomsten een belastingvermindering toegekend. Weet u hoeveel die maatregel heeft gekost? 5 miljard euro. Laten we dus niet te ver gaan in die discussies. De 35-urige werkweek loonde de moeite op alle vlakken: 450.000 mensen met een job, 6,5 miljard euro meer voor de sociale zekerheid, meer loon, meer koopkracht en meer groei. De grote meerderheid van de Franse ondernemers blijft trouwens zeggen: voor geen geld zetten we nu nog een stap terug, want we werken erg soepel en we merken dat de werknemers gelukkiger zijn.”

Karel Cambien

“Dankzij het stelsel van de 35 uren zijn we erin geslaagd 450.000 jobs in het leven te roepen. Dat zijn de feiten.”

“Weet u dat veel Franse bedrijfsleiders me vertrouwelijk zijn komen zeggen dat ze niet terug willen naar het stelsel van vroeger?”