Zonder zevende staatshervorming is een grondige belastinghervorming onmogelijk

De vijf fiscale columnisten van MoneyTalk bespraken afgelopen week voor u verschillende fiscale thema’s. Vandaag komen ze tot de conclusie dat een grondige belastinghervorming zonder een nieuwe staatshervorming onmogelijk is.

Voor Jef Wellens van Wolters Kluwer zijn zo goed als alle miskleunen in het huidige belastingsysteem het gevolg van de zesde staatshervorming. “We zitten op een schip met verschillende kapiteins, die elk een verschillende koers varen”, vindt hij. Dat de Vlaamse woonbonus voor de eerste en eigen woning sneuvelde, terwijl de federale belastingvermindering voor de leningslasten voor een tweede woning nog altijd bestaat, is het beste voorbeeld van de conflicten die door de versnipperde bevoegdheden ontstaan. Over de eigen woning beslist Vlaanderen, over de beleggingen en de pensioenen beslist de Belgische staat. “Een tweede woning wordt als een belegging of een alternatief pensioen gezien, en valt daarom buiten de bevoegdheid van Vlaanderen”, legt Jef Wellens uit.

Koen Van Duyse van Tiberghien nuanceert enigszins. “Het is natuurlijk ook omdat we geen federale regering hebben, dat die federale belastingvermindering voor de tweede woning nog niet is afgeschaft”, meent hij. “Nu Vlaanderen en Brussel de voorzet hebben gegeven met de afschaffing van de woonbonus, veronderstel ik dat ze dit wel gaan aanpakken. Het is onlogisch.” Maar Jef Wellens is daar niet zo zeker van. Hij kaart in zijn columns al sinds 2015 de contradicties aan die ontstaan tussen de belastingverminderingen voor de eerste en de tweede woning in zijn columns en vindt dat er op federaal niveau nog maar weinig is bewogen.

Michel Maus van Bloomlaw vult aan dat de registratierechten bij de aankoop van een woning werden verlaagd om het verlies van de woonbonus te compenseren. “En dan krijg je een verschil in behandeling tussen nieuwbouw en een bestaande woning. Met de woonbonus had je in beide gevallen een voordeel: de betalingen voor een lening gaven recht op een belastingvermindering. De woonbonus is afgeschaft en in ruil zijn de registratierechten verlaagd, maar voor nieuwbouw betaal je geen registratierechten, maar btw.” En btw is federale materie, terwijl de registratierechten Vlaams zijn. “Vlaanderen kan voor nieuwbouw het verlies van de woonbonus niet compenseren, als het dat al zou willen.”

Alles federaal of alles regionaal?

Jef Wellens haalt nog voorbeelden aan die ons te ver zouden leiden. “De anomalieën stapelen zich meer en meer op sinds de zesde staatshervorming, en ze voelen vaak heel onrechtvaardig aan. Als je een coherent fiscaal beleid wil voeren in dit land, bots je overal op muren. Vroeg of laat moeten we een fundamentele keuze maken. Het fiscale beleid is ambigu en onhoudbaar. Je hoort af en toe stemmen om alles weer federaal te maken. Open Vld-voorzitster Gwendolyn Rutten durfde bijvoorbeeld een tijdje geleden te opperen dat enkele bevoegdheden weer naar het federale niveau zouden worden overgeheveld.”

Je zou natuurlijk ook alle fiscale bevoegdheden kunnen regionaliseren. “Alles valt op te lossen met een dubbelbelastingverdrag”, zegt Jan Tuerlinckx laconiek. Koen Van Duyse corrigeert dat het tussen de regio’s niet om verdragen zou gaan, maar om overeenkomsten. “Dat valt vrij gemakkelijk te regelen.”

Niemand wil Brussel loslaten

Wat gebeurt er als we elke regio – Vlaanderen, Brussel, Wallonië – zijn eigen belastingen zouden laten innen? Jef Wellens: “Als we de principes van de dubbelbelastingverdragen volgen, dan zou dat betekenen dat Brussel veel meer geld zou binnenkrijgen en Vlaanderen veel minder. In de dubbelbelastingverdragen is het de werkstaat – of het land waar de mensen werken – die belastingen op de inkomsten mag heffen.”

De vraag is dan of Vlaanderen nog voldoende middelen overhoudt om beleid te voeren? “Er zijn 235.000 mensen die elke dag vanuit Vlaanderen naar Brussel pendelen om te gaan werken”, weet Michel Maus. “Dan weet je het wel.” Koen Van Duyse stipt aan dat je daar nog wel de ambtenaren moet uitfilteren. “Bij de ambtenaren geldt in de dubbelbelastingverdragen het principe van de werkstaatheffing niet. Zij worden belast door de entiteit die hen tewerkstelt.”

Anton van Zantbeek merkt op dat de situatie vandaag eigenlijk omgekeerd is. “Vlaanderen krijgt als woonstaat het grootste deel van de inkomsten uit de personenbelasting en betaalt een aalmoes aan de werkstaat Brussel.” Hij vindt ook dat je niet een beetje nat kan zijn. “Ofwel zitten we in het zwembad, ofwel niet. Je moet ofwel volledig regionaal, ofwel volledig federaal gaan. Brussel is een autonoom gewest dat zichzelf financiert of niet.” “Brussel is een probleem”, vindt Michel Maus. “Niemand wil Brussel loslaten.”

Personenbelasting in stukjes kappen

Op de vraag of een volledige regionalisering of federalisering politiek haalbaar is, klinkt het in koor “neen”. Een derde optie is “homogene bevoegdheidspakketten” te creëren. Michel Maus: “Je kunt de personenbelasting in stukjes kappen. Alles wat te maken heeft met inkomen uit arbeid blijft dan federaal.” Koen Van Duyse vindt het de logica zelve dat alles wat met vermogen te maken heeft regionale materie zou worden. “De erf- en schenkbelasting, de onroerende voorheffing en de registratierechten zijn nu al Vlaamse bevoegdheden. Dat zijn vermogensbelastingen. Alles wat met inkomsten uit vermogen te maken heeft, zou ook naar de regio’s moeten gaan.”

“Maar wat doe je dan met iemand die vijf panden koopt om appartementen te verhuren? Is dat een belegging of een beroepsinkomen?”, werpt Anton van Zantbeek op. Er zullen met andere woorden altijd conflicten zijn tussen de regionale en de federale entiteiten. De columnisten wijzen er ook op dat de Belgische fiscus de jongste jaren vaker inkomsten als beroepsinkomsten of zelfs als speculatie classificeert om zo veel mogelijk belastingen te kunnen heffen.

Conclusie

Een belastinghervorming is een werk van lange adem. Volgens onze columnisten moeten we een langetermijnvisie ontwikkelen die meer dan één legislatuur standhoudt. Als zelfs de tien experts van de Hoge Raad van Financiën niet tot een compromis kunnen komen, dan lijkt het helemaal ondoenbaar een ruime consensus te vinden onder honderden academici en experts, zoals minister van Justitie Koen Geens (CD&V) dat deed voor het vennootschapsrecht en het erfrecht. Er moet ‘iets’ gebeuren, maar de politici moeten zelf de knopen doorhakken.