”Zie je wel’ werkt alleen maar op de zenuwen’

‘Achteraf je gelijk claimen heeft geen zin. Wie het goed meent met de planeet, moet daar toch eens over nadenken’, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

“Don’t ever tell people I told you so.’ Zeg nooit tegen de mensen: ‘Zie je wel, ik heb het je nog zo gezegd.’ Die levensles gaf Sir Winston Churchill mee aan zijn dochter Mary. Achteraf je gelijk claimen heeft geen zin. Het lost niets op en je krijgt er geen mens mee aan jouw kant. Wie het goed meent met de planeet, moet daar toch eens over nadenken.

Churchill had redenen zat om ‘I told you so’ te zeggen. Eind jaren twintig, nog voor Hitler aan de macht kwam, had hij al begrepen dat Duitsland een militair apparaat aan het opbouwen was. Hij organiseerde zelf spionageoperaties. Hij onderzocht, hij schreef en hij speechte. Maar niemand wilde hem horen. Het waren zijn jaren in de woestijn. Hij was een geïsoleerde zonderling. Een man van het verleden. Pas na de Duitse inval in Polen in 1939 kwam Churchill in de regering. Luttele uren nadat de nazi’s België en Nederland waren binnengevallen, werd hij premier. Hij maakte het V-teken, installeerde zijn oorlogskabinet en beloofde ‘bloed, zweet en tranen’. Maar een ‘ I told you so‘ kwam er niet.

De jongste tijd hebben we best wat over ons heen gekregen om ‘zie je wel’ bij te roepen. Begin 2019 stond een pandemie op de gevarenlijst van het Wereld Economisch Forum. Hoge impact, maar weinig waarschijnlijk, was de inschatting. Sommige wetenschappers en drukkingsgroepen claimen nochtans dat ze ervoor gewaarschuwd hadden. Voor hen is corona de wraak van de natuur omdat menselijke activiteiten ecosystemen beschadigen. ‘Zie je wel?’

In Zwijndrecht ontdekten we PFOS. Het asbest van de 21ste eeuw, zeggen sommigen. Toch waren er vergunningen, flauwe normen en regelrechte onwetendheid. Elke beleidspartij keek weleens de andere kant uit. ‘Stop chemische lozingen’, roept Groen desalniettemin. ‘Zie je wel?’

Extreme droogte, 50 graden en bosbranden in Canada. Extreme regenval in België, Nederland, Duitsland en Oostenrijk, met honderden doden en desastreuze gevolgen. Het was nog aan het regenen toen het verband met het klimaat al werd gelegd. Mensen beseffen nu tenminste hoe ernstig de situatie is, was de kwalijke bijgedachte van sommige activisten. ‘Zie je wel?’

Het zijn drie ernstige, totaal uiteenlopende crisissen in korte tijd. Dat kan toeval zijn, maar wellicht is het dat niet. Laat dat oordeel aan de wetenschap over. Maar alle drie nopen ze tot actie. We kunnen niet doorgaan met het ontginnen van de wildernis, tot de laatste tropische boom gekapt is. We kunnen geen chemische stoffen dumpen terwijl we niet weten wat ze veroorzaken en hoe ze af te breken. We moeten de energietransitie tot een goed einde brengen. Laat het aan de politiek – in eigen land en internationaal – om een sluitend regelgevend kader te ontwikkelen. En laat het dan aan ons allemaal, mensen en bedrijven, om dat in te vullen.

Er klinkt kritiek op de nieuwe plannen van de Europese Commissie om de CO2-uitstoot al tegen 2030 sneller omlaag te halen (55% minder dan in 1990). Het kan heel goed zijn dat we die doelstelling van Frans Timmermans niet halen. Bovendien volgen de Amerikanen nog niet, en de Chinezen of de Indiërs al helemaal niet. De grootste klimaatuitdaging voor Europa ligt nu eenmaal op het diplomatieke toneel. Tenslotte heeft zo’n Eurocommissaris ook makkelijk praten, terwijl voor grote delen van de bevolking energiearmoede dreigt. Maar toch heeft de klimaatambitie van de Europese Unie één grote verdienste. De uitbreiding van de markt voor emissierechten is een goed idee. Europa zet aan om te veranderen, neemt de leiding en laat het claimen achterwege.

Want ‘zie je wel?’ werkt niet. Het werkt alleen op de zenuwen. ‘Zie je wel’ heeft iets triomfantelijks. De drie crisissen van hierboven hebben één ding gemeenschappelijk: er is niks om triomfantelijk over te zijn.