‘Zet de begrotingssluizen niet te wijd open’

‘Economische groei is de enige kandidaat om de crisis en de vergrijzing te betalen met een glimlach’, zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

“Het begrotingstekort is vanzelf gekomen en zal vanzelf weer verdwijnen”, zei Guy Mathot (PS) begin de jaren tachtig als minister van een ontspoorde begroting. Het keynesiaanse stimuleringsbeleid van de jaren zeventig was uit de hand gelopen en de zware recessie in het begin van de jaren tachtig gaf de genadeklap. Een rollende rentesneeuwbal dreigde de Belgische overheidsfinanciën te bedelven. Het vroeg jaren, om niet te zeggen decennia, om het puin te ruimen. Tot vandaag is de hoge staatsschuld voor een stuk de erfenis van de lakse houding van veertig jaar geleden.

De legendarische uitspraak van Mathot klinkt voor velen opnieuw als muziek in de oren. Het oplopende begrotingstekort is vooral een gevolg van de coronacrisis en zal dus opnieuw gedeeltelijk vanzelf verdwijnen zodra de economie herstelt. Het tekort is ook een noodzakelijke investering, want zonder tijdelijke werkloosheid, hinderpremies, garantieplannen en andere steunmaatregelen zou de economische schade, en dus ook het begrotingstekort, nog veel hoger oplopen. Bovendien is de rente belachelijk laag, wat maakt dat de schuldgraad nog relatief gemakkelijk onder controle blijft en dat politici niet bang moeten zijn van rentesneeuwballen. Laat het geld dus rollen. Een succesvolle relance zal de putten vullen. Guy Mathot zou instemmend geknikt hebben bij zoveel wishful thinking.

Een relancebeleid kan ook de katalysator worden voor de vorming van een federale regering, maar dan zonder – o ironie – de PS. De Franstalige socialisten hebben mogelijk een grote inschattingsfout gemaakt door zich incontournable te wanen, terwijl ze dat niet zijn. Een partij die slechts 9,5 procent van de kiezers vertegenwoordigt, had dat kunnen weten. Een coalitie die vertrekt van de huidige regering-Wilmès, aangevuld met de N-VA, de sp.a en het cdH, heeft een nipte meerderheid en kan een compromis vinden in een mild sociaal beleid. De meest kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt en de lagere inkomens zijn het meest getroffen door de coronacrisis en maken daarom aanspraak op steun. Voor de N-VA kan een sociaal accent de kurk worden in het lek naar het Vlaams Belang, dat ook dankzij een sociaaleconomisch links discours de verkiezingen won. En economisch heeft het zin om de koopkracht van de laagste inkomens te ondersteunen. Die groepen laten dat geld meteen rollen.

Toch mag dat geen vrijgeleide zijn om de sluizen van de begroting helemaal open te zetten. Een minimum aan gezonde overheidsfinanciën is een cruciaal onderdeel van een succesvol relanceplan. Consumenten zullen pas het oude consumptiepatroon opnemen als ze voldoende vertrouwen hebben dat ze straks niet bedolven worden onder nieuwe belastingen. Als ze het vertrouwen behouden dat de overheid ook de volgende jaren de pensioenen kan betalen. Bedrijfsleiders zullen meer investeren als ze weten dat de vrucht van hun risico’s niet grotendeels naar de overheid zal vloeien. De zware inzinking van de bedrijfsinvesteringen is een van de grootste hypotheken op onze welvaart op langere termijn. Krantenkoppen over ontsporende begrotingen werken niet enthousiasmerend. Economische groei is nochtans de enige kandidaat om de crisis en de vergrijzing te betalen met een glimlach.

Zelfs als het herstel krachtig wordt, al rekent niemand daar nog op, dan nog blijft de begroting nog enkele jaren met tekorten van 5 procent en meer flirten. Dat is verteerbeer als de rente laag blijft en het tekort op termijn afgebouwd wordt. Maar het is vrouwen en kinderen eerst als het tekort een permanent karakter krijgt, wat best mogelijk is door de vergrijzing en de zwakke groei. Dan loopt de schuldgraad hoog op vooraleer te stabiliseren, zelfs bij een lage rente. Bij de minste rentestijging gaan de poppen aan het dansen. De regering mag dan uitleggen dat ze hard moet bezuinigen om de rentelasten te betalen. Kortom, het begrotingstekort en de bijbehorende stijging van de staatsschuld zullen pas vanzelf verdwijnen, als alles meezit. Die staat van genade is helaas zelden of nooit ons deel. De dag dat Guy Mathot gelijk krijgt, is niet voor meteen.