Zal corona ons gedrag definitief wijzigen?

Zullen we elkaar na deze aanslepende coronacrisis opnieuw de hand schudden? Het verfoeide mondkapje voorgoed opbergen? Allicht wel.

” Een vaccin zal niet verhinderen dat enkele gedragingen in onze maatschappij voorgoed anders zullen zijn. Elkaar de hand schudden behoort hoogstwaarschijnlijk tot het verleden.” Dat zei viroloog Peter Piot begin oktober in Trends. Piot, directeur van de London School of Hygiene and Tropical Medicine en corona-adviseur van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, voorspelt dat we naar een nieuwe omgangscultuur gaan. “Zoals in Japan, waar je een masker draagt bij een verkoudheid of een snotneus, om anderen te beschermen. Hier vindt men dat een schending van het individu, maar we zullen ons als maatschappij moeten aanpassen”, aldus Piot, die zelf opteert voor het respectvolle hindoeïstische begroetingsgebaar Namasté. Het is een van de alternatieven voor de handdruk, die door de Wereldgezondheidsorganisatie al geruime tijd nadrukkelijk wordt aanbevolen, naast onder meer de lichte buiging of de hand-op-het-hartgroet.

Piot is niet de enige expert die het einde van de handdruk voorspelt. “Ik geloof niet dat we ooit opnieuw handen moeten schudden, om eerlijk te zijn”, zei de Amerikaanse topexpert in infectieziekten Anthony Fauci. Ook viroloog Marc Van Ranst hoopt dat de handdruk in onbruik zal raken. Het zou niet alleen ademhalingsziekten, maar ook maag-darminfecties doen verminderen, zei hij eerder op Radio 1. Knuffels geven is voor Van Ranst virologisch gezien een verbetering. Johan Neyts, viroloog aan het Rega Instituut, nuanceert. Of we maar beter de handdruk permanent schrappen? “Dat is een moeilijke vraag”, lacht Neyts. “Ik ben zelf een sociale persoon, en een omhelzing of een handdruk is altijd fijn. Een mens heeft die contacten nodig. Maar laat ons nog niet vooruitlopen op de heel lange termijn. We zullen onze gewoonten van nu nog een tijdje moeten volhouden, nog minstens een paar jaar denk ik. Sommige zullen tegen dan ingebakken zijn. We zullen het dan hopelijk normaal vinden om bij een verkoudheid een mondmaskertje dragen, zoals in Japan. En allicht voelen we ons over enkele jaren oncomfortabel als we iemand die we niet kennen een hand geven, of als we op een trouwfeest een lange rij vaak onbekende mensen moeten kussen. Dat gaat er misschien uit. En microbiologisch is dat zeker goed. Maar de mens is nu eenmaal een sociaal dier.”

Symbool van vertrouwen

Trendwatcher en wetenschapspsycholoog Herman Konings gaat een stap verder. “Fauci en Van Ranst zijn uitstekende virologen, maar daarom niet per se uitstekende psychologen”, lacht hij. “Ik begrijp hoe zij het bekijken vanuit hun virologisch standpunt, maar je mag verwachten dat heel veel mensen elkaar weer de hand zullen drukken.” Zo’n handdruk is een duidelijk symbool van vertrouwen en samenwerking, stelde een neurowetenschappelijk labo aan de universiteit van Illinois. Uit hun onderzoek bleek dat de delen van de hersenen die betrokken zijn in het verwerken van beloningen, geactiveerd worden wanneer mensen elkaar de hand schudden.

Na de crisis zullen mensen wel eerst een beetje schroom moeten overwinnen, beseft ook Konings. “Aanvankelijk zal je wat voorzichtiger zijn met aanrakingen omdat je niemand wil bruuskeren. Maar handen zullen opnieuw worden geschud. Te meer omdat voor heel wat mensen het vuistje of de ellebooggroet zo covid- en oorlogsgerelateerd is dat ze daar van af willen. Het eerste jaar na de crisis zal het nog niet voluit zijn, maar wel na verloop van tijd. Het is geen afgesleten gedrag.”

Ook de mondkapjes zullen na de coronacrisis volgens Konings opnieuw uit het straatbeeld verdwijnen, maar niet helemaal. “Het mondkapje heeft één voordeel. Als je gaat wandelen in de winter, is het best warm”, lacht Konings. Hij verwacht net als Neyts wel dat iemand met een griepje of verkoudheid sneller naar een mondmasker zal grijpen. “En sommigen zullen een mondkapje dragen in de stad, door de luchtvervuiling. Maar in winkels zal het een minderheid zijn. En dat we, zoals de Chinezen, mondkapjes zullen dragen tijdens reizen of vakanties, verwacht ik ook niet.”

“Het zijn maar enkele van de vele symbolen die aan deze verschrikkelijke tijd doen denken”, aldus Konings. “We zien elke dag wat de psychische gevolgen van de sociale isolatie zijn. Alle symbolen daarvan gaan we niet blijven omarmen. Zodra we allemaal gevaccineerd zijn, is de logische reactie om ze te dumpen.”

Escapisme

Konings, beheerder van het Antwerpse trend- en toekomstonderzoeksbureau Pocket Marketing/nXt, verwacht dat het gros van de mensen ook weer de evenementen en feesten zal opzoeken, zodra dat opnieuw mag. En niet alleen de jongeren. “Ook babyboomers die wat ouder aan het worden zijn. Dat hebben we ook geleerd tijdens deze pandemie, dat oud zijn een pijnlijk probleem wordt. Er is behoefte aan puur escapisme, om weer dingen te doen die diepte geven aan het leven.”

Ook in het professionele leven zal snel blijken dat het nieuwe normaal nauwelijks zal verschillen van het oude. “Heel veel mensen verwensen Zoom en Microsoft Teams”, stelt Konings. “Ik ken zeer weinig mensen die zeggen ‘wat een geweldige uitvinding!’ Iedereen heeft het omdat het een praktische brug slaat tussen mensen, maar als het enigszins kan, zullen velen zo snel mogelijk weer opteren voor een fysieke constellatie.”

Ook in andere domeinen zal het gewone leven zich grotendeels hernemen. “We zullen waarschijnlijk gemakkelijker niezen in onze elleboogplooi, en vaker onze handen wassen, maar niet meer zo dwangmatig als nu. In veel sectoren, van de luchtvaart tot de horeca, zullen de coronahygiëneregels en de extra nadruk op luchtfiltering en ventilatie een blijver zijn. Bovendien zullen zeker in de horeca en de evenementensector de dispensers met handontsmettingsvloeistof nog geruime tijd aanwezig blijven omdat mensen zich er veiliger door voelen. Hoe lang dat allemaal zal duren is koffiedik kijken”, besluit Konings.