Wordt België een hub van groene energie? Drie vragen over de waterstofwet

De commissie Energie van de Kamer keurt het wetsvoorstel goed dat het vervoer regelt van waterstof en voert de functie van netbeheerder in. Die moet de vrije en niet-discriminerende toegang tot het waterstofnet garanderen en de kwaliteit van de waterstof verzekeren. Met die wet zal ons land “de waterstofpoort naar Europa” worden, hoopt minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen).

Wat is het belang van de waterstofwet?

België heeft momenteel een waterstofnetwerk van 600 kilometer, het op de Verenigde Staten na grootste ter wereld. De pijpleidingen werden uitgebouwd door Air Liquide, dat rechtstreeks aan zijn industriële klanten levert. Die gebruiken waterstof bijvoorbeeld in de petroleumraffinage of de petrochemie.

De waterstofwet biedt het federale juridische kader voor de uitbouw van een publiek netwerk, dat waterstof vervoert. Het bepaalt de kwaliteitseisen waaraan een waterstofnetwerkbeheerder moet voldoen en welke industriële partijen onder welke voorwaarden toegang krijgen tot het netwerk (third party acces).

Er is nog geen netwerkbeheerder aangeduid. Mogelijk zal de huidige gastransportnetbeheerder Fluxys die rol op zich nemen. Het nog uit te breiden waterstofnetwerk moet van ons land “de waterstofpoort naar Europa” worden, hoopt minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). Ons land loopt met deze wetgeving immers voor op de rest van Europa.

Lees verder onder de video (Kanaal Z)

Biedt de waterstofwet een voldoende basis voor de uitbouw van een waterstofnetwerk?

Dat valt nog af te wachten. De federale overheid is immers bevoegd voor het transport van waterstof. De Vlaamse overheid voor de distributie van dat product. Vergelijk het met Elia, dat elektriciteit vervoert vanuit de productiecentrales naar de distributienetbeheerders en de grote industriële verbruikers. Dat is een federale bevoegdheid. Daarnaast is er Fluvius, dat elektriciteit en gas tot naar de gebruikers in Vlaanderen distribueert, een gewestbevoegdheid.

De kans is vrij groot dat Vlaanderen een regeling uitwerkt voor de distributie van waterstof. De regelgeving over de aftakking van het waterstofnet in spe naar een industriële speler kan dus leiden tot onzekerheid. Dat eindigt dan onvermijdelijk tot een bevoegdheidsconflict bij de Raad van State.

Is waterstof de groene energie van de toekomst?

Het kabinet-Van der Straeten hoopt dat het Belgische waterstofnetwerk ook de hub zal worden van groene waterstof. Ook Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, noemt waterstof “de rockster van het energiesysteem”. De Europese Commissie streeft tegen 2030 op de productie van 10 miljoen ton groene waterstof. Die productie zou dus gebeuren door bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen, die via elektrolyse waterstof produceren. Bovendien zou nog eens 10 miljoen ton groene waterstof worden geïmporteerd tegen 2030.

Er is er over groene waterstof echter veel scepticisme bij energiespecialisten. De productie van waterstof gebeurt door elektrolyse, waarbij elektriciteit moet worden ingezet. Het is veel energiezuiniger als die elektriciteit onmiddellijk wordt gebruikt om energie op te wekken, dan via de omweg van waterstof. Zo is een elektrische wagen 2,5 keer energiezuiniger dan een auto die rijdt op waterstof. Om een gebouw te verwarmen is een warmtepomp zelfs vier keer energiezuiniger dan een waterstofinstallatie. Ook voor de opwekking van hogere temperaturen, bijvoorbeeld in de industrie, is elektriciteit nog steeds efficiënter dan waterstof.

De productie van groene waterstof heeft enkel zin in landen die een overschot hebben aan hernieuwbare energie. Landen als Oman of Chili kunnen op termijn de groene energie die ze niet zelf gebruiken, inzetten voor de productie van waterstof en die vervoeren naar andere landen. Europa, laat staan België, heeft dat overschot het volgende decennium niet. Van der Straeten hoopt dat onze havens een belangrijke rol kunnen spelen voor het transport van waterstof via schepen, net zoals Zeebrugge vandaag de hub is van lng. Het transport van waterstof is echter niet efficiënt door het verlies aan energie dat daarmee gepaard gaat. Het vervoer van aardgas is zelfs vier tot vijf keer goedkoper.

Veel energiespecialisten zijn dus niet erg optimistisch over de inzet van groene waterstof bij de energietransitie. “De mate waarin België de Europese hub kan worden van groene waterstof is zeer twijfelachtig”, besluit Pieter Vingerhoets, expert energie en klimaatstrategie bij het onderzoekscentrum EnergyVille. “Er is in België gewoon te weinig elektriciteit beschikbaar voor de massale productie van groene waterstof.”