‘Wees ook voorbereid op een nieuwe financiële crisis’

Behalve een medische en economische crisis, dreigt er ook een nieuwe financiële crisis. Zoals met alles in de huidige situatie, valt dat niet met zekerheid te zeggen. Maar de markten gaven daar de afgelopen week verschillende signalen voor.

Geldmarkten drogen op

Om te beginnen zagen we vorige week een herhaling van de financiële crisis van 2008, maar dan sneller en groter. Banken en grote institutionele investeerders zoals verzekeraars, pensioenfondsen en hefboomfondsen gingen wanhopig op zoek naar dollars om aan hun verplichtingen te voldoen. En omdat ze een massale uitstroom van klanten hadden die cash als veilige haven verkozen. De internationale geldmarkten dreigden helemaal op te drogen. Die liquiditeitsdruk lag hoger dan tijdens de financiële crisis. Bovendien duurde het toen enkele maanden om tot die stressniveaus te komen, nu zaten we daar na enkele dagen.

In die ‘dash for cash‘ gooiden beleggers en investeringsfondsen alle activaklassen tegelijk overboord. Alles ging naar beneden: aandelen, obligaties, goud, grondstoffen, cryptomunten. Daarmee zal de afgelopen week als een van de raarste beursweken de financiële geschiedenisboeken in gaan. Voor niet-beleggers lijkt het normaal dat bij paniek alles op de financiële markten naar beneden tuimelt. Maar de marktbewegingen van de jongste dagen hebben een aantal decenniaoude beleggingsgaranties op losse schroeven gezet.

De markten zijn kapot

Zoals het voor zekerheid aangenomen credo dat elke goed gespreide beleggingsportefeuille uit een mix van obligaties en aandelen moet bestaan. Heel de institutionele investeringswereld, met 70.000 miljard dollar onder beheer wereldwijd, stoelt op dat principe. Aandelen voor het rendement, en obligaties om het neerwaartse risico af te dekken. Afgelopen week is daar voor het eerst een barst in geslagen. Zowel aandelen als obligaties gingen massaal in de uitverkoop. Zelfs goud, de ultieme veilige haven, werd goedkoper, net zoals de cryptomunten. Die massale uitstroom zorgde voor nooit geziene prijs- en efficiëntieverstoringen die in normaal functionerende aandelen- en obligatiemarkten nooit voorvallen. “De markten werkten niet meer” of “de beleggingsalgoritmes zijn kapot”, klonk het bij ervaren marktspelers.

Misschien, hopelijk, blijft het bij die ene keer. Omdat de coronacrisis nog maar net begonnen is, nemen we best aan dat het markttumult van vorige week ook nog maar het begin is. Het tegenargument luidt dat de financiële markten vooruitlopen op de economie en dat met de massale koersdalingen al het slechte nieuws nu wel in de prijzen zit. Hun standaardrol is immers om verwachtingen over de toekomstige evolutie van de economie, het bedrijfsleven en bijhorende investeringsrisico’s naar vandaag te vertalen en daar een prijs op te plakken.

Het probleem is dat met de huidige onzekerheden de markten niet weten wat ze moeten inprijzen. De laksheid waarmee ze de corona-uitbraak in januari van zich af lieten glijden, wijst op een gigantische misrekening van de markten over de mogelijke risico’s. Sindsdien lijken ze steevast achter de feiten aan te hollen.

Twee miljoen ontslagen in een week

Ook economisch en financieel dreigen we door het virus in snelheid gepakt te worden. Kijk naar hoe in Italië vanaf deze week alle bedrijven de deuren moeten sluiten. De felheid waarmee de Europese overheden sociaaleconomische stabilisatoren hebben uitgerold zoals technische werkloosheid, betalingsuitstel van btw en sociale bijdragen voor bedrijven, overbruggingskredieten en garantiefondsen is meer dan lovenswaardig. Hopelijk voldoen die om massaontslagen, faillissementsgolven en een economische depressie in Europa te vermijden.

De zwaartepunten van het globale financiële systeem ligt echter in de VS en het VK. En die staan slechts aan het begin van de pandemie. Door hun zwakke beleid dreigt de gezondheids- en economische schade er groter te zijn dan in Europa.

In de VS zijn de gebrekkige gezondheidszorg en beperkte sociale bescherming de zwakste schakels waarlangs het virus een economische ravage kan aanrichten. In besmettingsaantallen loopt de VS enkele weken achter op Europa, maar een overrompeling van coronagevallen kan het kapotbespaarde en geprivatiseerde Amerikaanse ziekenhuissysteem niet aan.

Van de sociaaleconomische gevolgen kregen we afgelopen week al een voorsmaakje. In een week tijd werden naar schatting meer dan 2 miljoen Amerikanen ontslagen. Tijdens de piek van de financiële crisis in 2008 lag het hoogste aantal ontslagen op 800.000… per maand. Dat geeft een idee van wat het belangrijkste economische machtsblok en financiële centrum ter wereld te wachten staat. De crisis moet daar nog beginnen en is nog niet ten volle op het beurssentiment van Wall Street geslagen.

Marathonmaatregelen

De centrale banken hebben ongezien zware maatregelen genomen om de markten te bedaren, maar met beperkt succes. Begin deze week kondigde de Fed, de Amerikaanse centrale bank, aan dat er geen limiet meer staat op wat ze zal opkopen op de financiële markten. Vorige week deed de Europese Centrale Bank haar duit in het zakje met een extra opkoopprogramma van 750 miljard euro, bovenop de 120 miljard van de week ervoor. De Bank of England kwam ook met 200 miljard pond over de brug. Bovendien beloofde de Fed speciale liquiditeitslijnen om de onverzadigbare dorst naar dollars te lessen.

In het pre-coronatijdperk zouden de markten euforisch hoger zijn gegaan. Niets daarvan deze keer. De onzekerheid over de economische impact van de wereldwijde pandemie is dusdanig groot dat zelfs de grootste monetaire bazooka ooit de markten niet kon kalmeren. Desondanks blijft het cruciaal dat de centrale banken, vooral de Fed, het financiële systeem van liquiditeit blijven voorzien. Alleen zo blijft de beurshandel draaien en kunnen de banken hun kredietverstrekking laten doorlopen.

De belangrijkste taak is echter weggelegd voor de overheden. Zij moeten kordaat bestaande en nieuwe maatregelen opzetten om de economische schade te beperken. Zoals een topeconoom het verwoordde: “Het doel moet zijn dat deze crisis geen enkel bedrijfsfaillissement en geen enkel ontslag tot gevolg heeft”. In de VS is het daar al te laat voor.

Het Amerikaanse Congres heeft deze week een stimuluspakket van 2000 miljard dollar goedgekeurd om de economische schade zoveel mogelijk te beperken. Dat pakket bevat uitgebreidere werkloosheidsuitkeringen, garanties en leningen aan bedrijven en zelfs een rechtstreekse cashtransfer naar gezinnen. De financiële markten reageerden positief op de aankondiging. Of dat een tijdelijke adempauze of een duurzaam herstel is, zal afhangen van hoe de coronapandemie zich in de VS de komende weken ontwikkelt.

De eerste reacties van de overheden in Europa zijn de juiste. Hopelijk zijn de lidstaten bereid die uit te breiden, te verdiepen en meer samen te werken want deze crisis belooft een marathon te worden. Een herhaling van de schuldencrisis van de eurozone kunnen we daarin missen als de pest. Een eendrachtige Europese aanpak kan een belangrijk signaal zijn om de financiële markten te kalmeren.