‘Wat de Fed kan leren van de crisis, 10 jaar na Bernankes speech in Jackson Hole’

Tien jaar geleden zei toenmalig Fed-voorzitter Ben Bernanke dat het wereldwijde financiële systeem goed voorbereid was op inzakkende huizenprijzen. Een decennium later kan je dat behoorlijk alarmerend noemen. Dat zegt beleggingsstrateeg Luke Bartholomew van Aberdeen Standard Investments.

Tien jaar geleden ontstond het eerste tumult op de financiële markten. In zijn toespraak op Jackson Hole probeerde toenmalig Fed-voorzitter Ben Bernanke kalmte en rust te brengen. Hij gaf toe dat de Amerikaanse huizenmarkt problemen kende, maar hij zei ook dat het wereldwijde financiële systeem goed voorbereid was op inzakkende huizenprijzen. Een decennium later kan je dat behoorlijk alarmerend noemen.

Natuurlijk konden Bernanke en zijn collega’s niet de volledige reikwijdte van de nakende crisis voorzien. Nooit eerder was het financiële systeem op zo’n schaal in elkaar gestuikt. Niemand begreep hoe het systeem in elkaar vervlochten zat, hoe snel problemen zich konden verspreiden en hoe verschrikkelijk lang de erfenis van de crisis zou aanslepen.

Maar het is bijzonder frustrerend dat Bernanke en zijn collega’s bijna alle puzzelstukken in handen hadden, maar dat ze die niet konden samenleggen. Zijn toespraak verbindt de problemen op de Amerikaanse huizenmarkt met die op de beleggersmarkten, en vermeldt specifiek dat de verliezen daar groter waren dan gelijk wie had verwacht. Meer nog, Bernanke gaf les over de Grote Recessie, en de toenmalige strijd van de Japanse centrale bank met deflatie was een duidelijke herinnering dat monetair beleid niet altijd een zware terugval om kan draaien. Toch bleef het antwoord van de Fed zeer beperkt.

Renteknip

Misschien wist Bernanke dat de situatie erger was dan zijn uitspraak liet uitschijnen. Misschien wou hij paniek vermijden wat de slechte situatie alleen maar erger zou maken. Maar dan had hij ook zijn mond kunnen houden en de Amerikaanse rente snel laten zakken om de economie te stimuleren. Toch beperkte de Fed zich tot een kleine renteknip. De notulen van de vergaderingen van de Fed uit die tijd tonen dat de bestuurders meer bezorgd waren dat de inflatie over hun doelstelling heen zou schieten, dan dat er delen van het financiële systeem uit elkaar zouden vallen.

Toen de crisis erger werd in de zomer van 2008, maakte de Fed de borst nat en nam ze wel veel maatregelen om de crisis in te dijken. Maar Bernanke zou ook zelf toegeven dat hij eerder had moeten ingrijpen.

Wat kunnen we dan leren van Bernankes toespraak op Jackson Hole tien jaar geleden? Uiteraard dat de Fed het helemaal verkeerd had. Het eerste tumult betrof geen ingedijkt probleem.

De Fed begreep niet goed hoe het financiële loodgieterswerk het hele economische systeem op het spel kon zetten. Dat had te maken met de economische modellen die ze bestudeerde. Niemand bij de Fed legde een verband tussen een kredietexplosie, de groei van de beleggingsmarkt, verslechterende hypotheekstandaarden, een huizenmarkt op steroïden en de instabiliteit van de particuliere fondsenmarkt voor banken. Economen en de Fed hebben een lange weg afgelegd om deze modellen te corrigeren, maar we weten nog altijd niet goed hoe succesvol het huidige ‘macroprudentiële’ beleid zal zijn bij financiële stabiliteitsrisico’s.

Risico’s die pijn doen

Ten tweede: iets wat nog nooit gebeurd is, kan zich wel voordoen in de toekomst. Bernanke dacht dat de Amerikaanse huizenmarkt zich net zoals in het verleden zou gedragen. De huizenprijzen zouden niet overal in Amerika een duik nemen. En zelfs dan zou dat de rest van de economie niet schaden. Het zijn inderdaad de risico’s waar je minst bezorgd om bent, die vaak het meeste pijn doen, net omdat je minst moeite doet om in te grijpen.

Op basis van het verleden kan je de toekomst niet voorspellen. Maar eerdere vergissingen kan je in het achterhoofd houden. Dus als Janet Yellen, de opvolger van Bernanke bij de Fed, vandaag spreekt op de conferentie in Jackson Hole, kan ze ook eens stilstaan bij de lessen uit het verleden, en rekening houden met het onverwachte.