Wat Charles Michel kan leren van Ralph Hamers

De volgende twee jaar wordt de keuze gemaakt welke weg België inslaat: die van ING of die van Deutsche Bank.

Als de boze buitenwereld samenzweert tegen een bank, een bedrijf of een land, zijn er twee strategische keuzes. Je kunt het hoofd in het zand steken, pijnlijke maatregelen uitstellen en hopen op het beste. Dat is veeleer een Belgische specialiteit. Of je kunt je conclusies trekken en door de zure appel heen bijten om voorbereid te zijn op de toekomst. Dat is veeleer een Nederlandse specialiteit.

Ralph Hamers, de CEO van ING, heeft zijn conclusies getrokken. Drastische maatregelen drongen zich op om het businessmodel van de bank aan te passen aan de nieuwe realiteit. De aanhoudende lage rente zal de rentemarge – de belangrijkste inkomstenbron van een bank – nog jaren gestaag afromen. Het ergste moet nog komen, want de lage rente is een blijver, met dank aan de lage groei, de vergrijzing, het overmatige sparen en het expansieve beleid van de centrale banken. Een belangrijke voetnoot is dat de banken lange tijd profijt haalden uit dat beleid van de centrale banken, maar net zoals een voetbaltrainer maken ze alleen misbaar als de autoriteiten in hun nadeel fluiten.

Tegelijk bemoeilijkt de strengere regelgeving de gezonde winstgevendheid van de banken. Voeg daarbij in België de vrij hoge bankenbelastingen, en je zou voor minder herstructureren. ING is daarbij wel inhalig. De Nederlanders streven naar een rendement van 10 à 13 procent op het eigen vermogen, wat de aandeelhouders een royale risicopremie belooft die tegenstrijdig is met het gedaalde risicoprofiel van banken. Een mogelijke verklaring is dat ING voor bijna de helft in handen is van Amerikaanse fondsen, die meer belang hechten aan aandeelhouderswaarde dan aan de werkgelegenheid in de Lage Landen. Het beslissingscentrum van ING ligt de facto in de Verenigde Staten.

Charles Michel heeft zijn conclusies ook grotendeels getrokken, maar de uitvoering laat op zich wachten, hoewel zich ook hier drastische maatregelen opdringen. Het dringt bij de beleidsmakers onvoldoende door dat de potentiële groei van de Belgische economie gedaald is tot 1 procent, terwijl de betaalbaarheid van de sociale zekerheid berust op een groei van minstens 2 procent. De centrum-rechtse regering-Michel beloofde bij haar aantreden een herstructurering om het land meer toekomstbestendig te maken. Er zijn belangrijke maatregelen genomen – zoals optrekken van de pensioenleeftijd, de verbetering van de concurrentiepositie en een zuinige besparing op de uitgaven – maar er ligt na twee jaar nog veel werk op de plank.

De Kris Peeters-doctrine, die zegt dat je niet moet snoeien in de winter, slaat nergens op. Conjunctureel is het geen winter, maar hartje zomer. De Belgische economie groeit dankzij de zwakke euro, de lage rente en de goedkope olie sneller dan ze vermag. Veel beter wordt het niet. In die zin maakt België nog maar eens dezelfde fout – een fout die de banken voor de uitbraak van de financiële crisis ook maakten. Overmatige winsten werden verkeerdelijk als de nieuwe norm gezien en vertaald in te hoge dividenden en kosten, zonder buffers aan te leggen voor de winter. De financiële sector zal nog jaren betalen voor die overmoed, net zoals in België besparen een oefening zonder eind is geworden.

ING maakt van de nieuwe digitale realiteit ook gebruik om zijn model aan te passen. Nieuwe spelers nemen de plaats van de gevestigde machten niet in, maar de nieuwe technologie laat wel toe veel efficiënter te opereren. België reageert slomer op die nieuwe digitale realiteit, die de economie veroordeelt tot een snelle transformatie. Er is verbetering, maar oudere werknemers worden nog te gauw afgeschreven voor de arbeidsmarkt, en er wordt veel te weinig geïnvesteerd in permanente vorming. De ontslagen bankiers van ING of de afgedankte arbeiders van Caterpillar zijn een menselijk kapitaal dat we niet verloren mogen laten gaan. Specifiek voor de digitale economie is er nog altijd geen werkbare collectieve arbeidsovereenkomst die de uitbouw van de e-commerce kansen geeft in dit land. Kris Peeters jaagt op die manier veel meer banen naar Nederland dan ING er hier schrapt.

Landen, banken of bedrijven die zich niet aanpassen, dreigen het lot van Deutsche Bank te delen. Die bank weigert al jaren conclusies te trekken en haar kapitaalbuffers te verhogen. Wie langs het randje loopt, riskeert vroeg of laat over het randje te worden geduwd. De regering-Michel heeft de afstand met dat randje groter gemaakt, maar de veiligheidsmarge is nog veel te klein. De volgende twee jaar wordt de keuze gemaakt welke weg België inslaat: die van ING of die van Deutsche Bank.