Waarom Fed-voorzitter Powell doorpakt in de strijd tegen inflatie

De Amerikaanse centrale bank, de Fed, heeft de beleidsrente opnieuw met 75 basispunten verhoogd. Daar zal het de volgende maanden niet bij blijven. De Fed kiest voor de korte pijn in de strijd tegen de inflatie. Dat vermijdt, de lessen van Paul Volcker indachtig, later meer economische ellende.

“We moeten doorgaan tot de klus geklaard is”, zei Jerome Powell eind augustus in zijn speech tijdens de conferentie van centrale bankiers in Jackson Hole. Powell gebruikte daarbij de woordkeuze ‘keeping at it‘, die uitdrukkelijk verwees naar de titel van de autobiografie van Paul Volcker, de legendarische voorzitter van de Fed die begin de jaren tachtig de hoge Amerikaanse inflatie brak met een hard restrictief geldbeleid en een bijbehorende zware recessie.

Veertig jaar later inspireert de geest van Volcker opnieuw het Amerikaanse geldbeleid. Terwijl de Fed vorig jaar nog zelfgenoegzaam en slap reageerde op de eerste inflatiesignalen, veranderde ze de voorbije maanden bijzonder snel het geweer van schouder. Het is van de jaren tachtig geleden dat de Fed zo snel de beleidsrente verhoogde. Dat mag ook. De favoriete inflatiemaatstaf van de Fed, die de kerninflatie meet, bedroeg 4,6 procent in juli. De eigenlijke inflatie klokte in augustus af op 8,3 procent. De verwachting van een permanent hoge inflatie dreigt zich te nestelen in de hoofden van bedrijven en gezinnen. Een centrale bank die prijsstabiliteit nastreeft, kan die inflatiegolf niet negeren.

De lessen van de geschiedenis

De Fed pakt nu door om verschillende redenen. De lessen van de jaren zeventig en tachtig spelen daarbij een hoofdrol. “De geschiedenis leert dat de kosten om de inflatie onder controle te krijgen oplopen als we wachten. De succesvolle desinflatiecampagne van Volcker in het begin van de jaren tachtig volgde op verschillende mislukte pogingen om de inflatie te verslaan in de vijftien jaar daarvoor. Uiteindelijk was er een langere periode van een zéér restrictief geldbeleid nodig om de hoge inflatie te temmen. We willen dat scenario vermijden door nu kordaat te handelen”, zei Powell in Jackson Hole.

Het wordt best een pittig gevecht tegen de inflatie. Niet alleen is de inflatie hoog opgelopen, de Amerikaanse inflatie is ook anders van karakter dan de Europese inflatie. In de Verenigde Staten is de inflatie veel meer een gevolg van een te uitbundige binnenlandse vraag, terwijl in Europa vooral de explosieve stijging van de energieprijzen aan de basis ligt van de inflatiegolf. Dat impliceert dat de Fed de economie moet afkoelen om de inflatie onder controle te krijgen, voor de inflatie in de hoofden van de bedrijven en gezinnen kruipt. Als de inflatieverwachtingen stijgen, dan dreigt de hoge inflatie zelfvoedend te worden. Vooral dat scenario wil de Fed voorkomen. In het begin van de jaren tachtig werd de economie verteerd door hoge inflatieverwachtingen, na jaren van een te laks monetair beleid en een te hoge inflatie. Paul Volcker moest een zware recessie organiseren om die inflatieverwachtingen te breken en de geloofwaardigheid van de Fed te herstellen.

Fed bereid tot minder zachte landing

Jerome Powell weet dat hij de Amerikaanse economie pijn moet doen om de inflatie onder controle te krijgen. Hij is ook bereid door de zure appel te bijten. De overtuiging dat de Fed de Amerikaanse economie naar een zachte landing kan loodsen, waarbij de inflatie onder controle komt zonder een recessie uit te lokken, is geschrapt uit de speeches van Powell. “Het verlagen van de inflatie zal een langere periode van een lager dan normale groei vergen. De arbeidsmarkt zal verzwakken. Hogere interestvoeten zullen bedrijven en gezinnen wat pijn doen. Maar als we falen om de prijsstabiliteit te herstellen, zou dat veel meer pijn betekenen”, zei Powell. Dat de hoge inflatie ook een gevolg is van aanbodproblemen, maakt de rekening van de Fed niet. “Onze verantwoordelijkheid van prijsstabiliteit is onvoorwaardelijk. De hoge inflatie is een gevolg van een sterke vraag én een aangetast aanbod, terwijl de Fed enkel op de vraag kan wegen. Dat vermindert echter niet de verantwoordelijkheid van de Fed om te zorgen voor prijsstabiliteit. We hebben dus werk te doen om de vraag in overeenstemming te brengen met het aanbod”, aldus Powell.

Voorbarige hoop op beleidspivot

In juli dachten de financiële markten nog dat het einde van de renteverhogingen in zicht kwamen omdat Powell toen hintte op een matiging van de renteverhogingen. Deze mogelijke ‘pivot’ in het rentebeleid zorgde voor een zomerrally op de beurzen, maar de markten bleken Powell verkeerd begrepen te hebben. Powell gaf daarom een vrij korte maar duidelijke speech in Jackson Hole om de puntjes op de i te zetten. De strijd tegen de inflatie is bijlange nog niet voorbij. Een beleidsrente van 3 tot 3,25 procent bij een kerninflatie van bijna 5 procent kan moeilijk als restrictief gezien worden. In de jaren tachtig lag de beleidsrente ruim boven de kerninflatie. Verdere renteverhogingen mogen dus verwacht worden, te beginnen met een verhoging van 75 basispunten in november. Het bereiken van een neutrale beleidsrente – een beleidsrente die de economie noch stimuleert, noch afremt – is geen reden om te stoppen of te pauzeren, signaleerde Powell.

Arbeidsmarkt zorgt voorlopig voor zichzelf

De Fed heeft in principe een dubbel mandaat, in die zin dat de Fed moet streven naar prijsstabiliteit én volledige werkgelegenheid. De voorbije jaren was er amper inflatiegevaar en kon de Fed zich volledig toeleggen op de ondersteuning van de economie en de arbeidsmarkt. De bordjes hangen nu helemaal anders. De Amerikaanse arbeidsmarkt draait nog altijd op volle toeren, terwijl de inflatie niet onder controle is. In die omstandigheden is de prioriteit dus glashelder. De inflatie moet lager, ook als dat banen gaat kosten. “Prijsstabiliteit is de verantwoordelijkheid van de Fed en vormt het fundament van de economie. Zonder prijsstabiliteit werkt de economie voor niemand”, aldus Powell.

De Amerikaanse economie vertraagt al, meer heeft voorlopig het momentum nog mee. Vooral de arbeidsmarkt blijft verrassend sterk. De voorbije twaalf maanden werden er in de Verenigde Staten 3,5 miljoen jobs gecreëerd. De werkloosheidsgraad is gedaald tot 3,7 procent in augustus. De krappe arbeidsmarkt zorgt voor hogere lonen, die in het tweede kwartaal met 6,3 procent op jaarbasis stegen. Dat is de grootste stijging sinds 1982. Ook het aantal openstaande vacatures blijft hoog. De hoge inflatie is op dit ogenblik dus een veel groter risico voor de Amerikaanse economie dan een oplopende werkloosheid.

Het risico bestaat natuurlijk dat de Fed te enthousiast de beleidsrente verhoogt en op die manier de economie onnodig veel schade toebrengt. Een krapper beleid werkt met vertraging door, terwijl de renteverhogingen nu zo snel gaan, dat de Fed zichzelf voorbij kan hollen. “Maar het is belangrijk het risico te vermijden dat we te snel stoppen”, herhaalde Lael Brainard, de vicevoorzitter van de Fed, op 7 september de marsrichting van voorzitter Powell. “We hebben de mogelijkheden en de verantwoordelijkheid om de inflatieverwachtingen te verankeren en de prijsstabiliteit te herstellen. We zullen dat doen zolang als dat nodig is”, besloot Brainard.