Waarom een uitzondering op de pensioenleeftijd voor zware beroepen?

Frank Vander Sijpe, directeur HR Research bij Securex, heeft enkele bedenkingen rond de classificatie van wat als een ‘zwaar beroep’ wordt erkend.

We moeten met z’n allen langer werken. Deze boodschap is in de voorbije jaren tot in den treure herhaald en uitgelegd. Nu ondertussen ook de wettelijke pensioenleeftijd in België, met een rist aan aantal overgangsmaatregelen en uitzonderingen, is opgetrokken tot 67 jaar rijst andermaal de vraag: wie moet dan wel langer werken? Want is het niet zo dat het ene beroep zwaarder is dan het andere? En moeten we daar dan geen rekening mee houden?

De discussie over de criteria zal in de komende dagen, en misschien wel weken, ongetwijfeld hoog oplaaien en iedereen zal claims indienen, al dan niet legitiem, om het eigen vel alsnog te redden.

Want welke criteria zullen we hanteren; de fysieke en mentale werkomstandigheden, de mate van autonomie en regelcapaciteit in de job of ook de emotionele belasting van de job, de werkdruk, of een combinatie van al deze variabelen? En wie zal in deze discussie betrokken worden? Hoe zorgen we ervoor dat elk beroep aan bod komt? Het belooft alvast een moeilijke taak te worden voor de beslissers.

Graag voeg ik daar nog mijn eigen bedenkingen aan toe:

• Slaat de notie ‘zware job’ op de gemiddelde beleving of zijn er ook momenten in een zware job die minder ‘zwaar’ zijn? Een vakbondsvoorzitter zei immers onlangs nog dat men ook in een rivier van amper 20 cm diep kan verdrinken…
• Zijn er op vandaag in deze ‘zware jobs’ al geen recuperatiemaatregelen en extra verlof voorzien om het nodige herstel te voorzien? En wordt daar wel correct gebruik van gemaakt?
• Betekent het feit dat men op een zeker ogenblik kiest voor een ‘zware job’ ook niet dat men er – zeker wat betreft hooggeschoolden – weer kan uitstappen en iets anders kan gaan doen? En wat dan met de zelfstandigen die een ‘zwaar beroep’ hebben? Kunnen zij ook vervroegd op pensioen gaan?
• Kan een ‘zwaar beroep’ niet voor een stuk worden aangepast aan de mogelijkheden van een individu via bijvoorbeeld jobcrafting, jobrotatie, jobdesign (maatwerk) of zelfs via i-deals?
• Een lijst van ‘zware beroepen’ dreigt niet alleen beperkend te zijn (wat met de grensgevallen?), maar bovendien ook een zeer beperkte houdbaarheidsdatum te hebben in dit VUCA-tijdperk (volatiel, onzeker, complex en ambigu). Functies en functieomschrijvingen evolueren immers vaak ook.

Wat me verontrust in deze discussie is dat wie het hardst roept het meest uit de brand zal slepen. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar kan er bovendien toe leiden dat de finale classificatie van wat eventueel als een ‘zwaar beroep’ wordt erkend onvoldoende op objectieve criteria berust. Die criteria zijn volgens mij niet verbonden aan een beroep, maar eerder aan de werkomstandigheden en de werkinhoud van om het even welke job.

Het feit dat er nog ‘zware beroepen’ bestaan, moet ons als maatschappij aan het denken zetten. Hoe kunnen we deze jobs inhoudelijk en naar werkomstandigheden werkbaar houden? Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid van werknemers (vakbonden), werkgevers (en hun federaties) én de overheid.

We kunnen en mogen als maatschappij met andere woorden niet aanvaarden dat mensen in een ‘zwaar beroep’ belanden dat maar een beperkt aantal jaar vol te houden is en dat door werkgevers, onder het goedkeurend oog van de vakbonden, met bijkomende financiële compensaties en premies wordt gecompenseerd. Om dan uiteindelijk te moeten vaststellen dat desbetreffende werknemers veel vroeger moeten kunnen uittreden en ten laste vallen van de gemeenschap…Om die redenen huiver ik bij de gedachte aan een lijst van zogenaamde ‘zware’ beroepen.

Frank Vander Sijpe – Director HR Research Securex & co-auteur van Mijn werk maatwerk, een uitgave van Lannoo Campus.