‘De Verenigde Staten zijn dus nog altijd het economische en politieke nummer één ter wereld. De keuze van een Amerikaanse president heeft daarom gevolgen voor de hele wereld.’ Dat zegt professor Herman Matthijs (UGent en VUB).
Op 3 november verkiezen de Amerikanen de kiesmannen voor het electoraal college, dat op zijn beurt de president verkiest. Waarom zijn deze verkiezingen zo belangrijk?
Economisch en politiek nummer één
Met een bruto binnenlands product (bbp) van ongeveer 21.000 miljard dollar is de Amerikaanse economie de grootste ter wereld. Dat staat gelijk met een aandeel van zowat 24 procent in het mondiale bbp, volgens IMF-ramingen. De Europese Unie volgt op 14.900 miljard, dan China met 14.800 miljard, Japan met 4900 miljard, Duitsland met 3700 miljard en het Verenigd Koninkrijk met 2600 miljard dollar. Ook zijn de Verenigde Staten het derde grootste land ter wereld, na Rusland en Canada. Ook volgens de grootte van de bevolking zijn de VS het derde land op deze aardbol, na China en India.
Het land heeft als enige de facto een vetorecht bij alle beslissingen van het Internationaal Monetair Fonds. Alle IMF-beslissingen moeten worden genomen met minstens 85 procent van de stemmen, en de VS hebben 16,5 procent van de aandelen. Het nummer twee bij het IMF is een Amerikaan, net zoals de leidende ambtenaar bij de Wereldbank. Tevens zijn de Verenigde Staten een van de vijf landen die een vetorecht bezitten in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Bovendien zijn de VS een van de zes permanente leden in het bestuur van de bank der banken, de Bank for International Settlements in Bazel. De Amerikaanse dollar heeft het statuut van een wereldmunt. Alle grondstofprijzen zijn uitgedrukt in die munt en de twee toonaangevende beurzen in de wereld (New York Stock Exchange en Nasdaq) liggen in de financiële hoofdstad van de wereld, New York.
Er moet ook worden gewezen op de militaire macht van de Verenigde Staten. Met ongeveer 1,5 miljoen soldaten is het Amerikaanse leger zeker niet de grootste troepenmacht. Maar het is wel een van de modernste ter wereld. De Amerikanen leiden al vanaf het begin het militaire deel van de NAVO, SHAPE.
De Verenigde Staten zijn dus nog altijd het economische en politieke nummer één ter wereld. De keuze van een Amerikaanse president heeft daarom gevolgen voor de hele wereld.
Kiescollege
De verkiezing van het electoraal kiescollege heeft deze eeuw nog geen grootse overwinningen opgeleverd. Obama won in 2008 met 365 op de 538 kiesmannen, George Bush jr. won in 2000 zeer nipt met 271 kiesmannen. Al de andere uitslagen situeerden zich tussen die cijfers. Dat wijst ook op een meer gepolariseerd Amerikaans kiespubliek en op het feit dat de kandidaten niet meer zo wervend zijn over de ideologische grenzen heen. In 2016 hebben zelfs zeven kiesmannen (twee bij Trump en vijf bij Clinton) op iemand anders gestemd. Al even opvallend was dat in 2016 twee kleine partijen met meer dan een miljoen stemmen zijn geëindigd. De groenen behaalden 1,4 miljoen stemmen en de Libertarische partij eindigde op 4,4 miljoen. Geen van beide behaalde kiesmannen, maar dat succes is toch een teken aan de wand over het ongenoegen van de Amerikaanse kiezers over de twee traditionele partijen.
De laatste grootse overwinning was die van de zittende vicepresident Bush sr. , die in november1988 426 kiesmannen behaalde tegen zijn Democratische tegenstander Michael Dukakis. Daarvoor haalde de zittende Republikeinse president Ronald Reagan in 1984 de grootste overwinning van de 20ste en de 21ste eeuw met 525 kiesmannen tegenover oud-vicepresident Walter Mondale (13 kiesmannen). De laatste keer dat een derde kandidaat ook kiesmannen behaalde, was in 1968 met de zuidelijke afgescheurde Democraat George Wallace (13 kiesmannen). Toen was de winnaar de republikein Richard Nixon.
Waarom de Amerikaanse presidentsverkiezingen zo belangrijk zijn.
Running mates
Als Joe Biden (77) wint, dan is de kans erg groot dat Kamala Harris (56) invalt tijdens de rit. Zo kan er voor het eerst een vrouwelijke Amerikaanse president aan de macht komen. De vraag is wie zij zal aanduiden als nieuwe vicepresident. Met Harris komt ook een president aan de macht met een recente migratieachtergrond. Ze is een taaie politica, wat ze bewezen heeft als attorney general in haar staat Californië. Bovendien is zij, via haar echtgenoot Douglas Emhoff, gerelateerd met de machtige joodse lobby. Als Biden geen meerderheid behaalt in het kiescollege, dan ligt bij de Democraten alles open voor 2024.
Als Donald Trump (74) wordt herkozen, dan is de kans reëel dat hij zijn tweede termijn uitdoet. De vraag is dan wat vicepresident Mike Pence (61) zal doen in 2024? Bij een verlies voor het Republikeinse duo, ligt alles daar open voor 2024.
Serieuze uitdagingen
Wie ook de president wordt, er blijven enkele serieuze problemen op de regeringstafel liggen. Voorbeelden zijn de pandemiefactuur betalen, het evenwicht behouden tussen de coronamaatregelen en het open of dicht houden van de economie, het al decennia aanslepende probleem van het begrotingstekort, de federale schuld, de migratie langs de Mexicaanse grens, de Amerikaanse houding tegenover het klimaatplan, het gigantische tekort op de handelsbalans. En wat met China? De president zal ook maar kunnen handelen als er een politieke samenwerking mogelijk is met het Huis van Afgevaardigden en vooral met de almachtige Senaat.
De hele wereld zal deze verkiezingen volgen. Biden moet erop rekenen dat de kiezers Trump beu zijn en de aanpak van de pandemie maar niets vinden. De zittende president kan uitpakken met zijn economische en fiscale prestaties. En er is de historische vaststelling dat een zittende president nog nooit een herverkiezing heeft verloren tijdens een periode met hoge beurskoersen.
Lees ook: