Cacaoprijs gaat boven 10.000 dollar per ton: vanwaar de hausse en wat betekent dat?

In de afgelopen vijf jaar is de cacaoprijs meer dan verviervoudigd. Slecht nieuws voor chocoholics, die de grondstofprijs meer en meer doorgerekend zien in het product in de winkelrekken. En dat is niet alles. “Met de huidige droogte lijkt het erop dat het herstel niet op tijd zal gebeuren.”

In februari 2019 bedroeg de prijs voor een ton cacao nog 2.000 dollar op de New Yorkse termijnbeurs. De jongste maanden is de prijs aan het stijgen uit vrees voor tekorten, en die hausse is de laatste weken enkel maar versneld. Maandag rondde cacao de kaap van 9.000 dollar per ton en werd het duurder dan koper. Dinsdag werd op de termijnmarkt in New York zelfs 10.047 dollar betaald.

“Decennia van onderinvestering laten zich nu gelden”, kopt financieel journalist Javier Blas in een recent artikel op de nieuwssite Bloomberg. 

Cacaoboer for president

“Dat is een beetje zwart-wit gesteld”, zegt Xavier Gellynck, landbouw- en voedingseconoom aan de UGent. “Zo is in belangrijke cacaolanden – in topproducent Ivoorkust, bijvoorbeeld, dat in een normaal jaar 2 miljoen ton produceert (tegenover een wereldwijd verbruik van 5 miljoen ton) – de productie centraal georganiseerd. Het systeem werd gecreëerd door de eerste Ivoriaanse president Félix Houphouët-Boigny, een voormalige cacaoboer. Natuurlijk heeft dat systeem ook voordelen gehad, zoals de ontwikkeling van de sector. Maar het feit dat de Ivorianen werken met een systeem van vaste prijzen, zorgt ervoor dat ze aan handen en voeten gebonden zijn. 

“Ze missen daardoor ook een aantal incentives”, vervolgt Gellynck, “die de moderniteit van hun productieapparaat op peil dienen te houden, zowel op basis van structurele elementen op de iets langere termijn als op de korte termijn. Zo moet je mensen de mogelijkheid geven om hun variabele kosten te dekken. Dan denk ik vooral aan de vereiste hulpstoffen: pesticiden, meststoffen, enzovoort. Je kunt planten laten werken voor jou en de bodem uitputten. Maar als je niets teruggeeft aan de bodem, dan kom je op termijn in de problemen. Dat maken we nu mee, en het is al een tijdje aan de gang. In 2022 is het begonnen. De oogst was in 2023 niet zo goed, en de vooruitzichten voor 2024 zijn ook niet goed. De etterbuil moest natuurlijk een keer barsten.”

“Ivoriaanse boeren moeten verkopen tegen welke prijs de overheid ook bepaalt”, beaamt grondstoffenanalist Ole Hansen (Saxo Bank). “Die is dit jaar bijzonder laag geweest in vergelijking met de marktprijs. Daardoor profiteren ze niet van de hogere prijzen, wat betekent dat er geen extra geld is voor het planten van nieuwe bomen en een productieverhoging volgend jaar.”

Chocolade wordt door velen als een luxeartikel beschouwd, dus het is niet zeker dat de prijsschommelingen een significant negatief effect op de vraag zullen hebben. “Tenzij we beter weer krijgen, lijkt het probleem dus niet te verdwijnen”, ziet Hansen. “Bovendien verkopen boeren of overheidsinstanties de productie voorafgaand aan de oogst, wat betekent dat veel grote cacaofabrikanten en -verwerkers cacao hebben gekocht die ze mogelijk niet ontvangen, omdat die niet wordt geproduceerd. Dat veroorzaakt een knelpunt in de waardeketen.”

Weersomstandigheden

“Ik twijfel er niet aan dat de prijzen in de nabije toekomst blijven stijgen”, voorspelt Hansen. Dat de komende maanden uitdagend worden, staat volgens hem buiten kijf. “Tenzij we plotseling een verandering ten goede zien. Het probleem is dat de markt hoopt op wat we in het verleden hebben gezien. Zo wordt de hoofdoogst – van oktober tot maart – normaal gezien gevolgd door een kleinere oogst, de tussenoogst, vanaf maart. Als je een slechte hoofdoogst hebt gehad, dan vertrouw je op de kleinere oogst om het tekort op te vangen. Maar met de droogte die we hebben, die deels gerelateerd is aan het natuurfenomeen El Niño, lijkt het erop dat dat herstel niet op tijd zal gebeuren.”

In ‘s werelds grootste cacaoproducenten Ivoorkust en Ghana viel tijdens het voorbije regenseizoen dubbel zoveel neerslag als het gemiddelde van de voorbije dertig jaar. Dat leidde tot schimmelziektes en een virusinfectie die de oogst aantastten. De regen zorgde ook voor vertraging bij het oogsten, het drogen en het transport. “Mochten we plotseling een gunstig weerrapport krijgen, dan kan dat een deel van de druk verlichten, en de tussenoogst ondersteunen”, aldus Hansen. Kort samengevat: weersveranderingen en speculaties daarover hebben een directe impact op prijsvolatiliteit en de marktverwachtingen.

“De komende weken zullen heel interessant zijn. Dat zal een periode zijn met veel prijsvolatiliteit. Zodra we meer zekerheid hebben over de tussenoogst, kunnen we speculeren over hoeveel dat de vraag zal schaden en hoeveel de vernietiging van de vraag zal helpen om de markt in evenwicht te brengen. Van die speculatie kan de prijsverlichting komen”, zegt Hansen. “Maar voor de kopers van cacao is een moment kiezen zoiets als kiezen tussen pest of cholera.”

‘Shrinkflation gaat voor mij zo goed als zeker gebeuren’

Pierre-Alexandre Billiet (Gondola)

Shrinkflation en skimpflation

Het is evenwel niet allemaal kommer en kwel. “Er is een verschil met de explosie van de prijs van olijfolie, bijvoorbeeld. Op die markt is het nóg moeilijker”, observeert retailexpert Pierre-Alexandre Billiet (CEO Gondola). “Die prijs is vorig jaar in een jaar meer dan verdubbeld, ook door de heatflation (hogere prijzen door extreme warmte) in de productiegebieden. Dat komt omdat je grondstof ook je eindproduct is. Pure cacao, daarentegen, is maar een fractie van het verkochte eindproduct. Andere ingrediënten kunnen het een en ander compenseren. Er zijn dus ergere situaties.”

Komen we bij een van de oplossingen voor de prijzencrisis: shrinkflation, of hoe fabrikanten chocoladerepen verkleinen om de kosten te drukken. “Dat gaat zo goed als zeker gebeuren”, aldus Billiet. “Ik zie fabrikanten in 2024 heel weinig elasticiteit krijgen in hun prijsstrategie, omdat de prijs van heel wat chocoladeproducten al is gestegen. Daar zit de moeilijkheid. Er zijn al prijsverhogingen geïntegreerd. Het wordt moeilijk dat te blijven doen. Stap één is shrinkflation.” 

“Stap twee is premiumisation: een hogere kwaliteit van chocoladeproducten en een hoger cacaopercentage”, vervolgt Billiet. “Ik veronderstel dat er een enorme premiumisation zal zijn van kwaliteitsvolle pralines met een hoog cacaogehalte. De shrinkflation zal dus niet voor alle segmenten gelden, maar zal voor de bulk van de markt zijn. Door het feit dat heel wat merken de prijsverhogingen niet verkocht krijgen bij de retailers, dat ze die stijgende grondstofprijzen maar gedeeltelijk zullen kunnen aanrekenen, zie ik bij de private labels, de goedkope producten, ook skimpflation”, concludeert de retailexpert.

Complexere beleving

Voor fans van pure chocolade vormt skimpflation (to skimp betekent beknibbelen of zuinig zijn) een specifiek ongemak. Pure varianten zijn geroemd om hun krachtige aroma’s. Ze zijn rijker aan cacao en zuiniger op suiker vergeleken met hun melk- of witte tegenhangers. Een hoger percentage cacao resulteert in een vollere, complexere beleving, alhoewel de bitterheid toeneemt door minder toegevoegde suiker. 

Niet elke pure chocoladereep bevat daadwerkelijk een hoger cacaogehalte; sommige repen hebben in de fabriek op artificiële wijze een donkerder kleur gekregen. Veelal ondergaan cacaobonen een intensieve roostering, niet zelden om hun mindere kwaliteit of fermentatiefouten te maskeren. Daardoor garandeert donkerdere chocolade niet altijd een superieur smaakspectrum, gezien zowel het roosterproces als de bonenkwaliteit essentieel is. Wellicht kan de liefhebber dus ook meer en meer het slachtoffer worden van skimpflation.

Bekijk ook Z-Beurs over de cacaoprijs: