‘Voortaan bestaan enkel nog de United States of Trump’

De wereld van gisteren die op multilaterale regels en gedeelde waarden was gebaseerd, is niet meer. Dat zegt Jean-Pierre Blumberg, advocaat en docent aan de Universiteit Antwerpen

Vorig jaar publiceerden twee adviseurs van Donald Trump een opmerkelijke bijdrage in The Wall Street Journal. Daarin vatten ze de visie van de president op het buitenlandse beleid kernachtig samen: “De wereld is geen globale gemeenschap, maar een arena.” In die arena staan soevereine onafhankelijke naties in een harde concurrentiestrijd tegenover elkaar en moeten zij hun eigenbelang vooropstellen. Dat zou de elementaire natuur van de internationale betrekkingen en het fundament van de wereldorde zijn. Of zoals Trump het zelf formuleerde in zijn speech voor de Verenigde Naties: “Als president van de Verenigde Staten zet ik Amerika altijd op de eerste plaats. Net zoals jullie, als leider van jullie land, jullie land altijd op de eerste plaats zetten en dat altijd zouden moeten doen.”

De vraag die er uiteindelijk toe doet is: wordt de wereld daardoor een veiliger oord? Rond 1900 was de wereld ook vrij stabiel en geglobaliseerd. Stefan Zweig beschreef het toenmalige overheersende levensgevoel in Die Welt von Gestern: “Het was het gouden tijdperk van de veiligheid. Iedereen wist hoeveel hij bezat of hem toekwam, wat toegelaten of verboden was. Niemand geloofde nog in oorlog, revolutie of omwentelingen. Alle radicale of gewelddadige ideeën leken onmogelijk in een tijdperk waar de redelijkheid overheerste.”

Niet lang daarna leidde het arenadenken van de grote mogendheden tot twee wereldoorlogen en de totale ineenstorting van de wereldwijde economische integratie. Als reactie op de catastrofes van de eerste helft van de twintigste eeuw werd een multilaterale wereld opgebouwd, gedragen door sterke internationale instellingen zoals de Verenigde Naties, de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldhandelsorganisatie, in belangrijke mate ondersteund door de Verenigde Staten. Dat leidde ertoe dat, na de val van de Muur en het einde van de Koude Oorlog in de jaren negentig, wij met z’n allen opnieuw met volle teugen genoten van het behaaglijke levensgevoel van veiligheid en voorspelbaarheid dat Stefan Zweig destijds zo levendig had beschreven.

Welnu, beste wereldburger, ontwaak. De wereld van gisteren die op multilaterale regels en gedeelde waarden was gebaseerd, is niet meer.

Vandaag wordt ‘s werelds sterkste natie geregeerd door een omhooggevallen tweederangse vastgoedmagnaat die druk bezig is de gevestigde orde af te breken. Trump gedraagt zich als een gewiekst zakenman, niet als een staatsman. Hij bekijkt de politiek louter op een bilaterale transactiebasis. Hij is hongerig naar de volgende deal die hij kan afsluiten, zodat zijn beurskoers in de publieke opinie blijft stijgen. In de ruwe zakenwereld van de projectontwikkelaars heeft hij geleerd dat een twijfelachtige reputatie geen kwaad kan. Wie een ander tegenpartij een loer kan draaien of een deal plots laat afspringen, wordt in eerste instantie misschien uitgescholden, maar daarna in het geniep bewonderd als een sluwe tacticus.

Trump wordt daarbij ook niet gehinderd door enige kennis van zaken. Dat zou zijn dadendrang enkel maar afremmen. Hoe handelsoverschotten precies tot stand komen en wat het verband is met het feit dat de dollar de reservemunt van de wereld is en dat China het excessieve begrotingstekort van de Verenigde Staten financiert, zal hem allemaal worst wezen. Vandaar zijn dedain voor feiten, kennis en experts, naar het motto van Aldous Huxley: ” The pleasures of ignorance are as great, in their way, as the pleasures of knowledge.”

Bovendien slaat Trump boven de wet. Zo verkondigde hij onlangs in een tweet dat hij als president het absoluut recht heeft zichzelf gratie te verlenen. De democratie en de rechtstaat zijn vervelende randverschijnselen voor een narcist die puur op intuïtie en buikgevoel regeert. Hij trekt liever op met de dictators van deze wereld dan een discussie ten gronde aan te gaan met een verkozen democraat.

Beste wereldburger, ik moet u tot mijn spijt de begrafenis eerste klas van het roemrijke USA mededelen. Dat land bestaat niet meer. Voortaan bestaan enkel nog de United States of Trump. Wij zullen daarmee moeten leren leven.