De Vlaamse commerciële zenders DPG Media (VTM) en Play Media (Play-zenders) luiden de noodklok. Ze vrezen structurele verliezen vanaf 2026 en het mogelijke verlies van 700 banen. Internationale techgiganten zoals Google, Netflix en TikTok snoepen kijkers en adverteerders weg, terwijl Vlaamse zenders gebonden blijven aan strikte regels en stijgende productiekosten. Leo Neels, advocaat en emeritus hoogleraar mediarecht, duidt voor Trends.be de ernst van de situatie.
De zenders vragen de overheid om maatregelen. Ze pleiten voor een “gelijk speelveld” met belastingvoordelen voor adverteren bij lokale media en betere zichtbaarheid van Vlaamse tv-apps op toestellen. Ondanks hun inspanningen, zoals het opstarten van Streamz en on-demand-platforms, zien ze de toekomst somber in.
Mediakenner Leo Neels vergelijkt de Vlaamse mediasector met een “Gallisch dorp” dat zich onderscheidt door creativiteit en veerkracht. “Vlaanderen liep voorop in bekabeling, toen dat het enige middel was, en dat zien we vandaag terug in de sterke positie van de VRT, Play en onze lokale producties. Vlaamse creaties staan nu in Hollywood, en we hebben onlangs nog een Emmy Award gewonnen (voor het VRT 1-programma Restaurant Misverstand, nvdr). Vlaanderen bulkt van talent. Maar je moet talent mogelijkheden geven.”
Wat is uw visie op de noodkreet van de commerciële zenders?
LEO NEELS. “Die is reëel. De commerciële omroepen staan onder zware druk door de enorme macht van big tech. Ik heb onlangs twee boeken gelezen die dat probleem grondig analyseren: Big Tech Muss Weg! van Martin Andreé en De tech coup van Marietje Schaake. Beide auteurs stellen dat internationale techgiganten zoals Google en Facebook niet alleen onze economie, maar ook onze democratie bedreigen. Andreé voorspelt zelfs dat die bedrijven tegen 2029 75 procent van het wereldwijde reclamegeld naar zich toe zullen trekken. Dat zou de leefbaarheid van klassieke mediabedrijven volledig ondergraven.
‘Zonder een eerlijke verdeling van middelen dreigen vooral de commerciële zenders het onderspit te delven’
Leo Neels, mediakenner
“Het probleem ligt bij een ongelijk speelveld. Grote techbedrijven hebben door hun financiële slagkracht en omvang een oneerlijke voorsprong. Ze maken gebruik van ‘gratis’ modellen die in werkelijkheid gebaseerd zijn op het grootschalig verzamelen en gebruiken van data. Dat is mogelijk gemaakt door het gebrek aan regulering in de beginjaren van Silicon Valley. Waar Europa en de Verenigde Staten in het verleden monopolies opsplitsten, bijvoorbeeld in de spoorwegsector of de bankwereld, heeft men dat bij big tech te lang nagelaten.
“De noodkreet van de Vlaamse zenders illustreert perfect hoe die ongelijke situatie doorwerkt. Televisies worden standaard geleverd met apps van internationale streamingdiensten zoals Netflix en Disney+, terwijl lokale spelers zoals VTM en Play nauwelijks zichtbaar zijn. Dat zet druk op onze creatieve sector, die nochtans internationaal relevant is en in Hollywood wordt gewaardeerd. De financiële situatie van de zenders is dan ook precair: waar winstmarges vroeger 15 tot 20 procent bedroegen, is dat nu slechts 5 tot 10 procent.”
Welke rol moet de openbare omroep nog spelen?
NEELS. “De openbare omroep is historisch gegroeid uit een overheidsmonopolie en wordt grotendeels gefinancierd met belastinggeld. Dat geeft een concurrentievoordeel dat spanningen veroorzaakt op de markt. Hoe kan een commerciële zender winst maken met digitale initiatieven als een openbare omroep soortgelijke content gratis aanbiedt? Dat geldt niet alleen voor Vlaanderen, maar voor heel Europa. De Europese Unie heeft staatssteunregels ingevoerd, maar die worden in de praktijk vaak slechts half toegepast. Daardoor blijven openbare omroepen een voorkeursbehandeling genieten.
“Toch heeft de openbare omroep een cruciale rol. Die garandeert een divers en kwalitatief aanbod, en in Vlaanderen is hij belangrijk voor de eigen cultuur en taal. Maar er is wel behoefte aan een gelijk speelveld. De digitale transformatie vereist enorme investeringen, en zowel publieke als commerciële zenders moeten daarop kunnen inspelen. Zonder een eerlijke verdeling van middelen dreigen vooral de commerciële zenders het onderspit te delven.”
Om de positie van lokale media te versterken tegenover de machtige internationale techbedrijven, stellen de mediabedrijven een belastingvoordeel voor adverteerders bij lokale media voor. Ze wijzen op de taxshelter als voorbeeld, een systeem dat investeerders in films en games een fiscale vrijstelling biedt. Volgens Dirk Lodewyckx, algemeen directeur Entertainment van DPG Media, is dat niet zomaar een subsidie, maar een oplossing die beide partijen ten goede komt: “Het is een win-win.”
