‘Vivaldi is als paars-groen van Verhofstadt, maar dan zonder geld’

Vivaldi, dat is zoals de paars-groene regering van Verhofstadt, maar dan zonder geld en met CD&V als vijfde wiel aan de wagen. Dat zegt Trends-hoofdeconoom Daan Killemaes.

Begin deze eeuw lijmde Verhofstadt paars-groen aan elkaar met extra uitgaven voor links en lagere belastingen voor rechts. De unieke kans om de vergrijzing vooraf te financieren werd zo verkwanseld. We betalen er vandaag nog voor.

Anno 2020 hebben de formateurs van Vivaldi geen geld om de ideologische verschillen bij te passen, maar dat hoeft op korte termijn niet. De covid-19-crisis zal de schatkist ongeveer 100 miljard euro kosten, maar geen paniek, voorlopig moet niemand betalen. De factuur wordt op de hoop van de staatsschuld gegooid.

De lijm van het nieuwe paars-groen bestaat uit hogere uitgaven voor links, geen belastingverhogingen en een aantal hervormingen voor rechts, en een budgettaire paskaart voor iedereen. Maar als Vivaldi de sociaaleconomische hervormingen stiefmoederlijk behandelt, zal de factuur opnieuw voor de volgende generaties zijn.

Molensteen

De kat komt in 2022 op de koord. Ongeveer de helft van het begrotingstekort zal vanzelf verdwijnen, ervan uitgaande dat de coronacrisis een nare herinnering wordt. De andere helft van het tekort, nog 5 procent van het bbp of 24 miljard euro, zal als een molensteen om de nek van Vivaldi hangen.

De nieuwe regering zal dan kleur moeten bekennen. Hoe zal de put gevuld worden? Met extra belastingen, die vooral betaald zullen worden door Vlaanderen, of met besparingen, die vooral het zuiden van het land zullen treffen? Gegeven de machtsverhoudingen in Vivaldi, met een minderheid langs Vlaamse kant en dominantie door links, mag de Vlaamse belastingbetaler zich al schrap zetten.

Het is veelzeggend dat de voorbije dagen slechts één land in Europa aan belastingverhogingen dacht. U moet het niet te ver zoeken. In België, het land dat zijn burgers al stevig aan de belastingmuur spijkert zonder daar een efficiënte dienstverlening tegenover te plaatsen, eist de linkervleugel hogere belastingen op vermogen. ACV-voorzitter Marc Leemans lanceerde het begrip ‘coronabelastingen’. Echt een geweldig idee, toch als het de bedoeling is het aangetaste vertrouwen van bedrijven en gezinnen nog meer onderuit te halen.

Sp.a-voorzitter Conner Rousseau zag in het beursherstel sinds het dieptepunt van maart zelfs een argumentatie voor een meerwaardebelasting. Het is lastiger een socialist rond een beursherstel te leiden, dan een hond rond een hotdogkraam. Zelfs als Vivaldi aanvankelijk afziet van hogere belastingen, op termijn zal deze coalitie moeilijk aan verleiding kunnen weerstaan om de belastingdruk op te voeren.

Buurlanden

Voorlopig kan Vivaldi zich laten meedrijven met het zachte begrotingsbeleid dat ook de buurlanden voeren in deze coronacrisis. ‘Bezuinigingen en hogere belastingen zijn niet de middelen om uit deze crisis te komen. Het is niet verstandig om daarmee de economische crisis te lijf te gaan’, zei de Nederlandse premier Mark Rutte in aanloop naar de opmaak van de begroting voor 2021.

Zelfs het spaarzame Nederland, dat volgend jaar naar de stembus trekt, schiet niet in een begrotingskramp en viert de teugels om de crisis op te vangen. Het land doet dat met de vingers in de neus, vertrekkend van gezonde overheidsfinanciën. Op een grootschalig relanceplan laten ze zich boven de Moerdijk echter niet betrappen. Er is een kleine belastingverlaging op arbeid, maar een geplande verlaging van de vennootschapsbelasting wordt geschrapt.

Ook in Duitsland gooit bondskanselier Angela Merkel het begrotingsevenwicht overboord om de Duitse economie drijvende te houden. Volgend jaar blijven de oosterburen een keynesiaanse lijn volgen. De tekorten worden gefinancierd met leningen. ‘De Duitse overheidsfinanciën kunnen dit aan, op voorwaarde dat de schuldstijging tijdelijk is’, zei Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse centrale bank. Weidmann zwaait dus al met de rode vlag omdat de crisis de Duitse overheidsschuld van 60 naar 75 procent van het bbp zal tillen. Wat moet hij niet denken van de Belgische staatsschuld die dit jaar de kaap van 120 procent van het bbp neemt. Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, riep al op om voorzichtig te zijn met extra relanceplannen.

Zelfs Frankrijk, toch nooit verlegen om een extra belasting links of rechts, schrapt een belastingverhoging tijdelijk uit het beleidsrepertoire. Premier Jean Castex deed vorige week een ‘France relance’-plan uit de doeken dat grotendeels rust op investeringen en lastenverlagingen voor de bedrijven. ‘De regering zal niet de fouten van de vorige crisissen te herhalen door de belastingen te verhogen om de hogere uitgaven te financieren. We moeten economische groei genereren om extra inkomsten te generen’, zegt Castex.

Als het regent in Parijs, druppelt het hopelijk ook deze keer in Brussel. Economisch Vlaanderen kijkt benieuwd, of beter gezegd angstvallig, uit naar de sociaaleconomische maatregelen die straks in het regeerakkoord staan. Komt er een flexibilisering van de arbeidsmarkt? Krijgen we een efficiëntere overheid? Wordt onze concurrentiekracht beschermd? Gaan we verstandig investeren in innovatie, infrastructuur en een groene energietransitie? Tekent Vivaldi een geloofwaardig begrotingstraject uit, zonder de economie te versmachten? Het is op dit ogenblik lastig om Vivaldi het voordeel van de twijfel te geven.

Tijdelijk

Europa lijkt niet de fout van de eurocrisis van 2011-2012 te herhalen. Het oude continent schoot zich toen in de voet door met een te strak budgettair beleid de recessie verder uit te diepen. Op korte termijn is het beter de crisis uit te zweten. ‘Hoe groot het extra begrotingstekort door de crisis ook is, niemand zal daarvoor moeten betalen. De schuld die door tijdelijke overheidsuitgaven ontstaat zal vanzelf verdwijnen, toch als de rente lager blijft dan de groei van de economie’, stellen de Gentse economen Gert Peersman, Stijn Baert, Freddy Heylen en Bart Cockx.

Dat betekent niet dat begrotingsdiscipline een relikwie van het verleden hoort te zijn. Het woordje tijdelijk is van cruciaal belang. ‘Als de coronacrisis leidt tot permanent hogere overheidsuitgaven, dan zal het schuldniveau hoger zijn dan zonder coronacrisis. Dat is op zich geen drama, maar als overheid wil je als goede huisvader de risico’s zoveel mogelijk vermijden’, zeggen de Gentse economen. Want als de rente ooit hoger is dan de groei, dan dreigt de Belgische begroting bedolven te worden onder een rentelawine. Dan zal de regering mogen besparen en belasten om de rentelasten te betalen. ‘Moeilijke hervormingen om de structurele problemen van de Belgische economie aan te pakken, blijven daarom hoogstnoodzakelijk’, besluiten de Gentse economen.

Als Vivaldi meteen werk maakt van permanent hogere overheidsuitgaven, zoals hogere pensioenen en een hogere groeinorm in de gezondheidszorg, maar talmt met de noodzakelijke sociaaleconomische hervormingen, dan zijn we eraan voor de moeite. Vivaldi zal dan de architect zijn van een zwakkere economie en kwetsbaardere overheidsfinanciën. Nu is niet het moment op de begroting strak te trekken. Deze tijdelijk absolutie van een lastige begrotingsopmaak is het cement van Vivaldi. Maar als de nieuwe regering geen agenda van hervormingen en investeringen volgt, dan zal de kapseizende begroting ook de splijtzwam van Vivaldi worden.