Viktor Orbán wint de verkiezingen in het China van Europa: ‘Er is vandaag geen links of rechts in de Hongaarse politiek’

De Hongaarse premier Viktor Orbán bijt graag de Europese hand die hem voedt. Ondertussen zet zijn land wel puike economische prestaties neer.

Viktor Orbán heeft zondag zijn derde klinkende verkiezingsoverwinning op rij gewonnen.

Reporters zonder Grenzen zet Hongarije op plaats 71 in de wereldranglijst van de persvrijheid, na Mongolië en Malawi. Orbán gebruikt ongegeneerd overheidsmiddelen om zijn centrale verkiezingsthema in de verf te zetten.

“Hongarije beslist, niet de Verenigde Naties”, blokletteren tv-spots met stromen vluchtelingen. De campagne volgt op de campagnes ‘Stop Soros’ en ‘Laat Soros niet het laatst lachen’, die de Joods-Amerikaanse financier van Hongaarse afkomst afschilderen als een machiavellist die Hongarije met moslimmigranten wil overspoelen.

Orbán speelt in op diepe frustraties. Na de Eerste Wereldoorlog verloor het ooit machtige Hongarije 70 procent van zijn grondgebied en bijna een derde van zijn Hongaarssprekende bevolking aan de buurlanden. Russische tanks verpletterden de opstand van 1956. De Verenigde Naties keken weg. Toen het communistische regime in 1989 viel, volgde de vrijwel totale uitverkoop van de Hongaarse industrie.

Snelle loonstijgingen

Orbán hoeft niet alleen op het migrantenthema te rekenen. De Hongaarse economie groeide vorig jaar met 4,2 procent en in het laatste kwartaal zelfs met 4,8 procent, volgens Eurostat. Dat was bijna het dubbele van de 2,5 procent van de eurozone.

De gewone Hongaar profiteert mee van die groei. Hongarije heeft nog altijd lage lonen – volgens de OESO in 2016 gemiddeld 21.700 dollar per jaar. Dat is minder dan de Slowaken, de Tsjechen en de Polen, en niet eens de helft van wat de Duitsers verdienen.

Maar het afgelopen jaar, tot januari 2018, kwam daar gemiddeld wel 13,8 procent bij, meldt het Hongaarse instituut voor de statistiek. De regering trok de minimumlonen vorig jaar op met 15 procent en stopt daar dit jaar nog eens 8 procent bij. Het doet ondernemers naar hun rekenblad grijpen.

“Het is een grote bezorgdheid voor ons”, bevestigt Rik Hillaert, productieverantwoordelijke van Samsonite, dat vorig jaar 13 miljoen euro investeerde in een tweede fabriek in Szekszárd, vanwaar superlichte Curv-koffers over de hele wereld worden geëxporteerd. Hillaert: “We zijn onze automatiseringsprojecten aan het versnellen. Wij bekijken ook of we sommige toeleveranciers niet in Bosnië, Servië, Roemenië of Oekraïne moeten zoeken.”

De regering-Orbán reageert zeer Belgisch door de loonlasten te verlagen. Ondanks zijn lage lonen heft Hongarije hoge belastingen en bijdragen op arbeid. In 2016 ontving de gemiddelde Hongaarse alleenstaande werknemer zonder kinderen netto slechts 51,8 procent van wat hij aan zijn werkgever kostte. Alleen België en Duitsland deden slechter.

Sindsdien daalden de sociale werkgeversbijdragen in Hongarije van 27 naar 19,5 procent. “De regering wil de lasten op arbeid verlagen”, zegt Dávid Németh, de hoofdeconoom van K&H Bank Hongarije, het winstgevende Hongaarse filiaal van KBC en de grootste Vlaamse aanwezigheid in het land. In 2016 verminderde de regering al de personenbelasting met 1 procentpunt tot een vlaktaks van 15 procent. De bedrijfswinstbelasting daalde vorig jaar tot 9 procent.

De inflatie bedroeg amper 1,9 procent in februari. Het land heft standaard een forse 27 procent btw, maar begin 2017 verlaagde de regering die belasting voor melk, eieren en kip tot 5 procent.

Begin dit jaar deed ze dat ook voor vis, sommige varkensproducten en restauratie. Die populaire maatregelen stimuleren de consumptie en de landbouw. De landbouw is volgens Moody’s goed voor 4 procent van de toegevoegde waarde van de Hongaarse economie, evenveel als de bouw.

Fabriek van Europa

De echte kracht van de Hongaarse economie is de fabricage. In 2016 leverde die volgens Eurostat ongeveer een kwart van de toegevoegde waarde van de economie op, tegenover het Europese gemiddelde van 16 procent. Vooral de machine- en de voertuigenbouw zit in de lift, met in januari een groei van 12 procent in constante prijzen, vergeleken met vorig jaar.

De auto is de ruggengraat. Audi in Györ produceerde in 2017 met 6500 mensen bijna 2 miljoen motoren en ruim 105.000 auto’s. Suzuki kwam met 2740 werknemers aan 175.000 stuks in Esztergom. Mercedes opent dit jaar een tweede fabriek in Kecskemét met 2500 nieuwe banen boven op de bestaande 4000, goed voor een investering van 580 miljoen euro. Opel blijft in Szentgotthárd met 1100 werknemers motoren produceren, ook na de overname door PSA.

Hoewel de timing met de verkiezingen te maken kan hebben, regent het aankondigingen van nieuwe productiecentra. Continental, dat al 8000 werknemers en zes fabrieken in Hongarije heeft, begint dit jaar met de bouw van een sensor- en actuatorfabriek in Debrecen met 450 werknemers, een investering van 100 miljoen euro.

Het Koreaanse Hankook Tire stopt 290 miljoen in een nieuwe vrachtwagenbanden fabriek en gaat zo het Indiase Apollo Tyres (Vredestein) achterna, dat vorig jaar een investering van 475 miljoen euro in gebruik nam. Drie bedrijven – SK Innovation, Samsung SDI en het Japanse GS Yuasa – plannen of starten de productie van batterijen voor elektrische wagens, goed voor 660 miljoen aan investeringen.

Krappe arbeidsmarkt

De werkloosheid bedraagt amper 3,8 procent, weliswaar met nog 149.000 werkloze Hongaren in verplichte werkgelegenheidsprogramma’s. Immigratie vangt die krapte niet op. In 2016 kwamen 24.000 immigranten naar Hongarije, vooral EU-burgers.

De emigratie van Hongaren is gedaald tot nog 29.400 in 2016 op een bevolking van 9,9 miljoen. Die wordt gecompenseerd door terugkerende Hongaren – vier keer zoveel als vijf jaar geleden – en door de inwijking van etnische Hongaren die de regering-Orbán actief ronselt. De gestegen lonen, zeker voor medisch personeel, spelen een rol, net als de brexit.

Met een overschot op zijn lopende rekening ter waarde van 4,8 procent van zijn bruto binnenlands product (bbp) zit Hongarije financieel op rozen. Dat is opmerkelijk voor een land dat in 2008 nog hulp moest vragen aan het Internationaal Monetair Fonds.

“De regering houdt het begrotingsekort goed in de gaten. In 2017 lag het rond 2 procent van het bbp”, zegt Dávid Németh. De schuldgraad is ongeveer 73 procent. Németh: “De belastinginzameling verbetert erg snel. Het wordt moeilijker te bedriegen.”

De keerzijde is dat volgens sommigen te weinig wordt geïnvesteerd in gezondheidszorg en onderwijs. Hongarije presteert bar slecht in de PISA-rangschikking. De regering heeft bureaucratische onderwijshervormingen doorgevoerd, die de autonomie van de leerkrachten heeft gefnuikt.

“Onderwijs is hier in principe gratis, maar ik koop hier lesmateriaal voor de lokale school omdat de overheid het niet doet”, zegt een Vlaamse ondernemer die vraagt anoniem te blijven.

De illiberale staat

Na de verkiezing van 2014 zette Orbán zijn visie op de “illiberale staat” in de verf. Hij beschrijft die als een overheid die de waarden van het liberalisme, zoals vrijheid, “niet ontkent”, maar ze “niet centraal stelt”. De illiberale staat heeft een “eigen, nationale benadering”, aldus Orbán. Een Hongaarse econoom, die liever niet genoemd wil worden, zegt daarover: “Er is vandaag geen links of rechts in de Hongaarse politiek. De partij van Orbán wordt rechts genoemd, maar veel van haar acties zijn typisch voor socialisten.”

De “eigen, nationale benadering” is vooral voelbaar in sectoren zoals infrastructuur, banken, energie, landbouw en telecom. Ze treft buitenlandse bedrijven in die branches, maar heeft de regering al bij meerdere gelegenheden populair gemaakt. In 2010 was drie kwart van de particuliere hypotheekleningen in Hongarije geplaatst in euro en vooral Zwitserse frank. Door de koersstijging van die munten in 2008 dreigden duizenden Hongaren geruïneerd te worden.

De regering verplichtte de banken eenzijdig hun leningen tegen een vastgestelde, flink lagere wisselkoers om te zetten in de Hongaarse forint. Er kwam een hoge bankentaks, die ondertussen weer is verlaagd, een heffing op financiële transacties en allerlei maatregelen om de consument tegen prijsverhogingen te beschermen.

Volgens de Amerikaanse exportpromotiedienst controleert de Hongaarse overheid bijna 60 procent van de financiële sector. In dezelfde lijn deed een verplichte verlaging van de hoge particuliere energieprijzen enkele buitenlandse producenten hun positie herzien en die uitverkopen aan de overheid of aan Hongaarse investeerders. Orbán sprak al over een “non-profit” energiesector, die een competitief wapen moest zijn voor de industrie.

Voor de kleinhandel, die is opgegeten door giganten als Tesco, voerde de regering een progressieve omzetbelasting in. Op al die fronten botste de regering met de Europese Unie en moest ze gas terugnemen, maar de boodschap was duidelijk. In de bankensector is wel vrede gesloten, zegt Németh, met onder meer stimulansen om de Hongaren af te helpen van hun gewoonte hun woningen met variabele rente te financieren.

Wijdverspreide corruptie

Het sterkst speelt de illiberale staat bij publieke aanbestedingen, die oligarchen zoals Lorinc Mészaros, de burgemeester van Orbáns geboortedorp Felcsút, rijk hebben gemaakt. Aantijgingen van corruptie zijn wijdverbreid. In de periode 2013-2016 sloot de Europese antifraudedienst OLAF 41 onderzoeken af naar misbruik van structurele fondsen en landbouwsteun in Hongarije, het hoogste aantal na Roemenië.

Begin maart moest het Belgische Tungsram-Schréder nog ontkennen dat iets fout was met een reeks aanbestedingen voor publieke ledverlichting, waar OLAF een verband legde met firma’s waarin de schoonzoon van Viktor Orbán een rol had gespeeld.

Hongarije, EU-lid sinds 2004, is na Litouwen de grootste netto-ontvanger van Europese subsidies in verhouding tot zijn bbp, onder meer voor zijn landbouwsector. Moody’s noemt een vermindering van die subsidies een risicofactor voor de Hongaarse economie.

Intussen wil Orbán ook goede vrienden zijn met Rusland, dat in Paks een tweede kernreactor zal bouwen, en met China, dat in november op de top van Midden- en Oost-Europese landen in Boedapest meer economische samenwerking bepleitte. De Bank of China heeft haar regionale hoofdkwartier in Boedapest en er staat een spoorlijn op stapel die Boedapest moet verbinden met de haven van Piraeus, die in Chinese handen is. Vanuit zijn sterke economische positie blijft Hongarije de Europese Unie uitdagen.