‘Verlos onze economie van haar betonstrop’

De zo geroemde Belgische arbeidsproductiviteit stijgt al twintig jaar minder snel dan in de buurlanden. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

België kan zich rijk investeren. Verhoog het budget voor overheidsinvesteringen met 9 miljard euro, en het Belgische bbp stijgt tegen 2023 met 2 procent en tegen 2029 zelfs met 6 procent in vergelijking met niks doen. Een jaarlijkse extra investering van 9 miljard euro levert dus op termijn een jaarlijkse extra welvaartswinst op van ruim 25 miljard euro. Zeg dat het Internationaal Monetair Fonds het gezegd heeft in zijn jongste rapport over België.

Het IMF bouwt voort op eerdere simulaties van het Planbureau, dat in grote lijnen tot dezelfde conclusie kwam. Een betere investering is niet te vinden. Waar wachten de federale, gewestelijke en lokale overheden op om de Belgische economie van haar betonstrop te verlossen?

Investeringen

Het is een oud Belgisch zeer. Om de begroting te saneren heeft de overheid in de jaren tachtig het mes gezet in de openbare investeringen. Dat was een politieke keuze, want terwijl de investeringsuitgaven sinds 1980 in reële termen ongewijzigd bleven, stegen de uitgaven voor uitkeringen met een factor 2,5 en de omvang van de overheidslonen met een factor 2.

Bovendien zijn de investeringen slechter geworden. Het aandeel van de pure infrastructuur is gedaald ten voordele van scholen, ziekenhuizen of sociale woningen. Er is niets mis met zulke investeringen, maar infrastructuurwerken helpen de economische groei wel het meeste vooruit. De grootste pijnpunten zijn mobiliteit en energie.

We investeren te weinig om de publieke kapitaalvoorraad op peil te houden. Die voorraad is gedaald tot 36 procent van het bbp, ver onder het gemiddelde van de buurlanden. Bovendien boert de kwaliteit van de infrastructuur achteruit, met een versnelling de jongste jaren.

De kwaliteit is gedaald tot het gemiddelde van de Europese Unie, maar zit onder het niveau van de buurlanden. De put in de begroting is dus gedeeltelijk gevuld door putten in de weg. Meer beton is niet altijd mogelijk bij gebrek aan ruimte, maar dat hoeft vaak niet. De meeste winst valt te rapen door de bestaande infrastructuur te verbeteren.

We betalen een steeds hogere prijs voor zoveel nalatigheid. De files zijn het meest bekende en ergerlijke symptoom van de onderliggende malaise. Een slechte infrastructuur weegt op de productiviteit van de ondernemingen en remt buitenlandse investeringen af. De zo geroemde Belgische arbeidsproductiviteit stijgt al twintig jaar minder snel dan die van de buurlanden. De betonhandicap is een van de oorzaken.

De Nationale Bank stelt op lokaal niveau een afgrendeling vast van het handelsverkeer tussen ondernemingen, wat vooral de kmo’s afhankelijk maakt van enkele grote lokale spelers. Dichtgeslibde ring- en snelwegen worden muren in plaats van doorgangen.

“De fragmentatie van de economie leidt tot een toename van de polarisatie tussen zones die groeien en zones die achteruitgaan, waarin ondernemingen moeilijk kunnen opbloeien als gevolg van een dunner economisch weefsel”, waarschuwt de Nationale Bank in haar jongste jaarverslag. Gebieden die afgesneden raken van de rest, dreigen economisch af te sterven.

Wie zal dat betalen? Een budgetverhoging met 9 miljard euro is nodig om de publieke kapitaalvoorraad tegen 2029 weer tot op een niveau van de buurlanden te brengen. Doordat ze de groei aanzwengelt, zal die investering zichzelf grotendeels terugbetalen.

Efficiënter werken

De rest moet worden gevonden door uitgaven te verschuiven, omdat een belastingverhoging of extra schuldfinanciering niet op het keuzemenu van België staat. Het IMF becijferde al dat de overheid voor 2,5 procent van het bbp kan besparen door efficiënter te werken. Daar heb je de gezochte 9 miljard euro.

Het besef groeit dat het zo niet verder kan. Politici zwaaien met investeringsplannen, maar vaak gaat het om een politieke strik rond bestaande plannen. Een efficiëntere overheid die de winsten investeert in publieke infrastructuur, laat dat een prioriteit worden in de regeerakkoorden vanaf 2019. De volgende generaties zullen u dankbaar zijn.