‘Vaccinatieplicht: wanneer zelfbeschikkingsrecht en de maatschappij recht tegenover elkaar staan’

Jan Vanthournout, senior legal manager bij SD Worx, vraagt zich af wat de juridische gevolgen kunnen zijn voor werknemers die niet instemmen met de vaccinatieplicht.

Er is de voorbije weken wat te doen rond ontslag als gevolg van vaccinatiestatus. In de zorgsector komt de vaccinatieplicht er immers aan, blokletterden een paar kranten. Zorgnet-Icuro die de woonzorgcentra in de private sector vertegenwoordigt, is vragende partij.

Ondertussen blijven de privacy-aanhangers hardnekkig prediken dat men de mededeling van vaccinatiestatus (of de vaccinatie zelf) mag weigeren. En dat zou dan ook geen gevolgen kunnen hebben. Denk aan geen loon of zelfs ontslag.

Dat je een en ander mag weigeren – een basisrecht – staat inderdaad buiten kijf. Daar gaat het dus niet over. Maar blijft dat dan zonder gevolgen?

Of het eigen zelfbeschikkingsrecht (geen vaccinatie, geen vaccinatiepas) dus altijd primeert op het recht op welzijn van anderen, weet ik nog zo niet. Zijn de rechten van me, myself and I, inderdaad de enige maatstaf voor juridische redeneringen? Ik vraag mij af tot welke besluiten men zou komen als een onafhankelijke rechter dit grondig(er) en evenwichtig(er) bestudeert. Even grasduinen in de rechtspraak.

In Frankijk, waar iedereen het hoog op heeft met les libertés, oordeelde de Cour de Cassation dat een werkgever een werknemer mag ontslaan indien die een verplicht vaccin weigert. Het ging om werknemers… van de pompes funèbres of begrafenis ondernemers. Een verplichting die vooral voortkwam uit de bezorgdheden voor de gezondheid van de werknemer zelf… Wat zou dat dan geven als de zorg om patiënten of overduidelijk kwetsbaren wél een overweging is? Ondanks wat gesputter in parlementaire besprekingen, lijken specialisten in Frankrijk het erover eens dat niets de toepassing van dit cassatie-arrest, en dus finaal ontslag, verhindert.

Ook boven de Moerdijk, zag onder meer de Hoge Raad geen graten in een ontslag wegens weigeren van medische handelingen – het ging daarbij om bloedproeven. Interessant daarbij is dat het ging om een brandweerman die een ‘loodkeuring’ weigerde, terwijl die verplichting op bedrijfsvlak was ingesteld op grond van een risico-analyse. Recent nog werd de arbeidsovereenkomst van een vaccinweigeraar in Curaçao ontbonden wegens “gewijzigde omstandigheden”. Voor u nu bij Curaçao denkt aan kleurrijke cocktails, ook dat is het Koninkrijk der Nederlanden – en dus verdragspartij bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. In zo’n vonnis leest iedereen vanalles, maar ik kijk naar de realiteit: de werknemer die weigerde, werkt niet meer bij die firma.

In België weet iedereen sinds een cassatie-uitspraak in 1998 dat de weigering om een bloedproef of DNA-test te ondergaan (en dus de resultaten ervan bruikbaar te maken), ook tegen u kan gebruikt worden. Denken we maar aan onderzoeken naar afstamming. Er was zelfs een koning die een DNA-test weigerde. Zijn goed recht, privacy weet u wel, daar niet van, maar uiteindelijk ging het niet alleen om ‘zijn’ rechten.

Ja maar, en die GDPR dan? Je kan niet ontslaan op basis van wat je niet eens mag weten. Toch? Tja, de inleiding van de GDPR staat bol van zaken als ‘preventie of bestrijding van overdraagbare ziekten’, maatregelen bij ‘epidemieën’ die dan een rechtvaardigingsgrond vormen voor de verwerking van persoonsgegevens. Ik verzin het niet. Begrippen als noodzakelijk of vitaal belang zijn vatbaar voor interpretatie. Legt u maar eens uit aan de medewerkers in de zorgsector dat u de veiligheidsmaatregelen waar een persoonsgegeven bij komt kijken, niet noodzakelijk of vitaal vindt – ik begin er niet aan.

Ook in België zien we toch wat precedenten. Ik blaas alvast even het stof weg van een resem cassatie-arresten, en lees daarin het volgende: ‘Het recht op lichamelijke integriteit is niet onbeperkt en moet uitgelegd worden in het licht van andere fundamentele rechten’.

Off the record, formuleren juristen toch heel wat bedenkingen bij wat je online leest. Het is een prikkelbare discussie; in Nederland gaf de Minister van sociale zaken al toe dat eerdere privacy-standpunten ‘ongenuanceerd waren’. Wanneer gaat het recht op welzijn (op en naast het werk) primeren op het allerindividueelste recht van privacy?

Het lijkt mij allemaal toch een beetje zoals in dat sprookje van Hans Christian Andersen: wie durft hardop te zeggen dat de keizer geen kleren aan heeft? Dat de argumenten pro- privacy niet doorwegen zodra we het ene individu overstijgen en het individu wil functioneren in een gemeenschap van individuen? Zouden ze standhouden in een vonnis van een rechter?