Ursula von der Leyen kandidaat voor tweede termijn als Europees Commissievoorzitter

Ursula von der Leyen is klaar voor een tweede mandaat als voorzitter van de Europese Commissie. Dat heeft de 65-jarige Duitse politica maandag bevestigd na een bijeenkomst van haar christendemocratische partij CDU in Berlijn.

‘Ik neem vandaag een bewuste en weloverwogen beslissing: ik wil me presenteren voor een tweede mandaat’, verklaarde von der Leyen op een persconferentie met partijvoorzitter Friedrich Merz. Hij bevestigde dat het partijbestuur haar kandidatuur unaniem zal verdedigen op het congres van de Europese Volkspartij (EVP) in Boekarest op 6 en 7 maart.  

De EVP is de Europese koepelpartij van christendemocratische en conservatieve partijen. Ook CD&V en Les Engagés zijn lid. Het lijdt weinig twijfel dat deze politieke familie in de Roemeense hoofdstad von der Leyen op het schild zal hijsen als haar topkandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie.

Als speerpunten voor een tweede mandaat noemde von der Leyen onder meer de verzoening van de klimaatdoelen met de economie, de uitbouw van de industriële basis voor een sterkere Europese defensie en de uitvoering van het migratiepact. Maar bovenal gaat het volgens haar om de bescherming van de Europese democratie en waarden. 

‘We zijn een vrijwillige Unie van 27 lidstaten. En de aantrekkingskracht van deze unie is zo groot dat vele landen ons vrijwillig willen vervoegen, van de Westelijke Balkan tot Oekraïne. Dat is het succes van Europa en dat moeten we blijven verdedigen tegen zij die ons willen verdelen van binnenuit en van buitenaf’, betoogde von der Leyen. 

Verkiezingen

Von der Leyen heeft ook goede papieren om een tweede mandaat van vijf jaar aan de top van het dagelijks bestuur van de Europese Unie in de wacht te slepen. Het is een traditie dat de topjob wordt geclaimd door de politieke familie die na de Europese verkiezingen de meeste zetels bezet in het Europees Parlement. Volgens de peilingen zou dat ook deze keer de EVP zijn. 

Na de verkiezingen van 6 tot 9 juni zijn eerst de staatshoofden en regeringsleiders van de 27 lidstaten aan zet. Zij komen op 17 juni bijeen. Rekening houdend met het verkiezingsresultaat moeten zij een kandidaat naar voren schuiven. Ook onder hen lijkt von der Leyen brede steun te genieten. Daarna moet het Europees Parlement met absolute meerderheid groen licht geven.

De Europese liberalen waarschuwden Von der Leyen alvast voor een ruk naar (uiterst) rechts, die volgens de peilingen flink wat zetels zouden winnen, om voldoende steun voor een tweede mandaat te vergaren. ‘We roepen de kandidaat of kandidate van de EVP op om te weerstaan aan de verleiding van een verschuiving naar populistisch rechts’, zo reageerde Valérie Hayer, de Franse fractieleidster in het Europees Parlement. ‘De EU is sterker wanneer ze vanuit het centrum wordt geleid’.

Geen topkandidaat

Von der Leyen had zich in de campagne voor de verkiezingen van 2019 niet als topkandidaat gepresenteerd. De staatshoofden en regeringsleiders droegen haar verrassend voor nadat er onvoldoende steun bleek voor één van de Spitzenkandidaten. Dat wekte wrevel in het Parlement, waar een meerderheid het systeem als een stap naar een verdere democratisering van de EU verdedigt. De benoeming van Von der Leyen werd uiteindelijk slechts met een bijzonder nipte meerderheid werd goedgekeurd. 

Ditmaal presenteert Von der Leyen zich dus wel als Spitzenkandidat, maar ze neemt opnieuw niet deel aan de Europese verkiezingen in haar eigen land. ‘Von der Leyen zal door de regeringsleiders tot Commissievoorzitter gemaakt worden. Zo zal het opnieuw lopen’, hekelde Europarlementslid Daniel Freund van de Duitse groenen. Daarmee brengt ze volgens hem de Europese democratie schade toe. ‘Ze durft duidelijk de stem van de kiezers niet onder ogen te zien. Kandideren zonder verkiesbaar te zijn, dat maakt het principe van Spitzenkandidaten absurd.’

‘Machtigste vrouw ter wereld’

Hoe dan ook, als eerste vrouw aan het hoofd van de Commissie heeft Von der Leyen de voorbije vijf jaar haar stempel gedrukt. Met de Green Deal sloeg ze de weg naar een klimaatneutraal Europa in, ze presenteerde de baanbrekende wetgeving om de macht van techgiganten in te perken, loodste de EU door de brexit, de coronapandemie en de energiecrisis en gaf mee vorm aan het Europese antwoord op de Russische invasie van Oekraïne. Het Amerikaanse magazine Forbes noemde haar onlangs ‘de machtigste vrouw ter wereld’. 

Kritiek

Maar Von der Leyen kreeg af en toe ook kritiek. Zo was er de ophef over het sms-verkeer tussen haar en Pfizer-topman Albert Bourla over de aankoop van coronavaccins. Een polemiek ontstond ook over haar bezoek aan Tel Aviv na de terreuraanval van Hamas. Daar overschreed Von der Leyen volgens haar criticasters de grenzen van haar mandaat door het recht op zelfverdediging van Israël te beklemtonen, zonder toe te voegen dat het land zich aan het internationale recht moet houden.

Met meer dan 30.000 medewerkers vormt de Commissie de absolute spil van de Europese machinerie. Ze heeft het initiatiefrecht om Europese wetsontwerpen voor te stellen aan de lidstaten en het Europees Parlement en ze waakt over de naleving van de Europese wetgeving in de lidstaten. Daarnaast heeft de Commissie exclusieve bevoegdheden over het Europese handelsbeleid en het concurrentiebeleid op de interne markt.