De Verenigde Staten hebben met een wervelend machtsvertoon het Iraanse nucleaire programma een klap toegebracht. Nu moet de diplomatie spreken, wil Donald Trump niet het omgekeerde krijgen van wat hij beoogt.
Een van de redenen waarom de Amerikanen Donald Trump president hebben gemaakt, is dat hij hen uit buitenlandse oorlogen zou houden. Maar dit weekend sloten Amerikaanse troepen zich aan bij de Israëlische campagne tegen Iran, waarbij drie nucleaire sites werden getroffen. Het is nu de taak van de Amerikaanse president druk uit te oefenen op de Iraanse leiders om een rampzalige regionale escalatie te voorkomen en hen ervan te overtuigen dat ze moeten afzien van elke poging een kernwapen te bemachtigen. Geen van beide zal gemakkelijk zijn.
De Amerikaanse aanval, zondagochtend vroeg lokale tijd, bestond uit golven B-2-bommenwerpers die herhaaldelijk faciliteiten in Fordow en Natanz aanvielen. Onderzees gelanceerde kruisraketten troffen ook Isfahan. Trump prees het succes van de missie en zei dat het Iraanse nucleaire programma “volledig en volkomen was vernietigd”. Hij waarschuwde Iran ook geen vergeldingsmaatregelen te nemen.
De bombardementen lijken ernstige schade te hebben toegebracht aan de drie sites, maar de president kan niet met zekerheid zeggen hoeveel – zelfs Iran heeft nog geen tijd gehad om de volledige omvang te bepalen. Hij maakt zich ongetwijfeld zorgen over een Iraanse vergelding. Dat verklaart waarom The Economist stelde dat overhaast optreden de verkeerde keuze was voor Amerika. We vreesden dat de afweging netto negatief zou zijn: bombarderen zou het Iraanse programma met in een niet te schatten mate terugdringen, maar Iran, zijn bevriende naties of terroristische cellen zouden Amerikaanse troepen en burgers kunnen doden, de Golfstaten terroriseren en de energieprijzen de hoogte injagen door bijvoorbeeld de Straat van Hormuz te gevaarlijk te maken voor tankers.
Verdubbelde inspanningen
Nu Trump zich met de zaken is gaan bemoeien, moet hij de kans minimaliseren dat de situatie in de regio uit de hand loopt. Gelukkig lijkt de aanval zelf precies daarop gericht. In de afgelopen negen dagen heeft Israël politieke, militaire, economische en nucleaire doelwitten aangevallen. Het heeft ook gesuggereerd dat het zou kunnen proberen een regimewisseling teweeg te brengen. Amerika richtte zich daarentegen uitsluitend op nucleaire locaties, waarvan sommige vermoedelijk buiten het bereik van de Israëlische luchtmacht liggen. Trump heeft duidelijk gemaakt dat hij niet van plan is het regime omver te werpen, tenminste niet zolang Iran zich terughoudend opstelt.
Trump moet dringend kiezen voor diplomatie. In zijn toespraak verklaarde hij dat “het nu tijd is voor vrede”. Als hij meent wat hij zegt, moet hij Iran onmiddellijk een alternatief bieden dat het land wegleidt van het lanceren van weer maar eens vergeldingsraketaanvallen op Amerikaanse bases en Arabische staten. Dat betekent dat hij gevolg moet geven aan de oproep van Pete Hegseth, de minister van Defensie, om Iran weer aan het praten te krijgen over zijn programma. De kans is groter dat de gesprekken op gang komen als Trump, hoewel hij erop staat dat Iran zijn voorraden verrijkt uranium opgeeft en zich onderwerpt aan verregaande internationale inspecties, openstaat voor het principe dat Iran enige verrijkingscapaciteit mag hebben, bij voorkeur als onderdeel van een regionaal consortium dat buiten het land opereert.
Als Trump dit moment laat voorbijgaan, is de kans groter dat Iran zijn inspanningen om een kernwapenmacht te worden verdubbelt, op een nog geniepiger manier. Een eerste gevaarlijke stap zou zijn dat Iran het non-proliferatieverdrag (NPV) opzegt. Dat zou een signaal zijn dat de Amerikaanse en Israëlische bombardementen de nucleaire ambities van het land hebben aangewakkerd. Als het land het NPV opzegt, zouden toekomstige nucleaire inspanningen buiten het toezicht van de inspecteurs van de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA) vallen.
Niemand weet of het regime zijn verrijkt uranium en belangrijke onderdelen in veiligheid heeft kunnen brengen voordat Amerika en Israël aanvielen. Indien niet, dan zal het IAEA door de schade van de aanvallen niet meer kunnen beoordelen in welke staat de Iraanse voorraden zich bevinden. Als Iran zijn programma hervat, kan de ontwikkeling van een bom enkele jaren duren, maar het kan ook snel gaan.
Welvaartsagenda
Amerika staat voor het vooruitzicht Israël herhaaldelijk te moeten helpen bij een aanval, of de klus zelf te klaren. Een motief voor Iran om Amerika vandaag te straffen zou zijn zulke toekomstige operaties te bemoeilijken door te laten zien dat er een prijskaartje aan hangt. Het onmiddellijke aanbod van gesprekken zou kunnen helpen een Iraanse vergelding te beperken tot gezichtsreddende aanvallen.
Tot slot zou Trump het Midden-Oosten uit het patroon van voortdurende oorlog moeten halen. Met de bombardementen heeft hij zijn Arabische bondgenoten geschokt. Na zijn bezoek aan de Golf in mei begonnen die te geloven dat hij Israël zou beteugelen, terwijl hij bleef onderhandelen. Het vooruitzicht van herhaalde aanvallen op Iran door Israël met steun van Amerika is een ernstige bedreiging voor hun visie van een regio die vrede vindt door welvaart.
Er is nog nooit een gunstiger moment geweest voor een alomvattend vredesplan.
Trump moet proberen het vertrouwen te herstellen door gebruik te maken van zijn nieuwe invloed op Israël. Nadat hij premier Benjamin Netanyahu heeft geholpen door Fordow te bombarderen, heeft Trump nu een ongekende invloed op hem. Hij zou die niet alleen moeten gebruiken om de aanvallen van de Israëlische luchtmacht op Iran te beëindigen, maar om onmiddellijk een einde te maken aan de oorlog in Gaza.
Er is nog nooit een gunstiger moment geweest voor een alomvattend vredesplan. In de afgelopen twintig maanden heeft Israël de controle van Iran over een rist milities en bevriende regimes in de regio vernietigd. Nu heeft het de andere pijler van de verwerping van Amerika en het Westen verzwakt: het nucleaire programma. Iran was altijd al een obstakel voor de ‘welvaartsagenda’ van de Golfstaten. Nu is een goed moment om te ontdekken of dat is veranderd.
Maar zelfs als Trump dat allemaal aanbiedt, kan het dat Iran er toch de voorkeur aan geeft chaos te veroorzaken. De Iraanse leiders zijn net vernederd. Ze waren al niet geliefd en nu hebben ze hun volk blootgesteld aan aanvallen. Het regime kan redeneren dat, als het niet terugslaat, er de komende maanden hevige straatprotesten komen, of misschien wel een staatsgreep.
Dat zou Amerika in een lastig parket brengen. Als Iran veel Amerikanen zou doden, is Trump bijna gedwongen te reageren. Zijn oorlogsdoelen zouden verschuiven naar de eis dat Iran stopt met aanvallen, of zelfs de eis van een regimeverandering. Met alleen maar luchtaanvallen zou Amerika moeite hebben een van die doelen op te leggen. Een operatie met het begrijpelijke doel de nucleaire proliferatie een halt toe te roepen, kan die proliferatie dus weleens versnellen. Trump doet er veel beter aan om, na een wervelend vertoon van Amerikaanse macht, al zijn inspanningen te richten op het onverwijld zoeken naar diplomatie.
