Topsportcoach en welzijnsexperte Van Den Bosch: ‘Ons fysiek en mentaal welzijn is nog nooit zo slecht geweest’

Een flinke dip na de middag, een stramme rug, een slechte nachtrust… we hebben er allemaal wel eens last van. Topsportcoach Paul Van Den Bosch en zijn dochter Carolien, een welzijnsexperte, leggen in een boek uit hoe een gezonde levensstijl kan helpen om de dag fitter en met meer energie door te komen. “Je haalt het niet als je kijkt naar beweging, voeding of slaap alleen.”

Net tijdens het schrijfproces van De ideale dag kreeg topsportcoach Paul Van Den Bosch een zeurende pijn op de huid van zijn onderrug en bekken. Neuralgie luidde de diagnose begin dit jaar, een zenuwaandoening. Uitgerekend de man die zijn hele loopbaan heeft gewijd aan het propageren van een gezond leven vol beweging, raakte aan huis gekluisterd. Hij kon nauwelijks nog zitten of slapen zonder medicatie. Nu gaat het gelukkig weer beter, maar hij heeft het zwaar gehad, zeker omdat zijn herstel ook nog werd gedwarsboomd door covid. “Ik raakte alleen nog van de zetel naar de tafel om iets te eten. Nu gaat het weer de goede kant op. Al had ik gehoopt dat het iets sneller zou gaan”, zegt hij. “Ik heb mijn boodschap als ambassadeur voor een gezond leven altijd vanuit een bevoorrechte positie gebracht, besef ik nu: vanuit een topfitte positie, kerngezond. Mijn boodschap blijft dezelfde: genoeg bewegen, gezond eten, voldoende slapen en werken aan je breinkracht – de vier pijlers die we beschrijven in ons boek. Maar ik snap ondertussen dat dat niet voor iedereen even vanzelfsprekend is.”

De ideale is niet voor iedereen dezelfde?

PAUL VAN DEN BOSCH. “We beginnen het boek met een hele reeks tips, per moment van de dag, maar de ene tip zal al makkelijker toepasbaar zijn dan de andere, afhankelijk van je omstandigheden (zie kader Tien tips voor een ideale dag). Het is niet de bedoeling dat je ze meteen allemaal in praktijk brengt, maar eruit haalt wat past en lukt. Begin daarmee, ga aan de slag, maak er een gewoonte van en ga dan naar de volgende tip. Maar het is wel de bedoeling zo veel mogelijk van die tips te integreren in je leven, zodat ze een gewoonte worden.”

Er verschijnen wel meer boeken die ons willen helpen om gezonder te leven. Wat maakt uw boek anders?

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Wij kijken vanuit een holistische visie naar gezondheid. Wij zijn ervan overtuigd dat je het niet haalt als je kijkt naar beweging, voeding of slaap alleen. Alles haakt in elkaar. We leggen ook uit waarom het voor sommige mensen in sommige situaties moeilijker is om gezond te leven. Het ligt niet altijd aan een gebrek aan discipline dat iets niet lukt. En ten slotte proberen we aan te tonen hoe je die tips kunt toepassen gedurende je volledige dag.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “En nadat we de tips hebben gegeven, proberen we ze wetenschappelijk verantwoord te duiden, want als je ze begrijpt, ga je ze beter toepassen, of beter begrijpen waarom iets niet lukt.”

Maken veel mensen niet de fout te hard te focussen op één onderdeel? Om dan vast te stellen dat ze niet afvallen, ondanks hun drie hardloopsessies per week.

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Dat maak ik veel mee. Dan denken mensen: er zal wel iets mis zijn met mij, want het werkt niet. Dan geven ze op, of gaan ze zich schuldig voelen of verwijten maken.”

Ik geef het voorbeeld van hardlopen, omdat je daar makkelijk mee kunt beginnen. Je voeding en zeker je slaap aanpassen lijken me moeilijker.

PAUL VAN DEN BOSCH. “Dat merken wij ook als we mensen uit het bedrijfsleven coachen. Hen aan het bewegen krijgen is het makkelijkst. Dat is ook meetbaar, zeker nu elke smartphone een stappenteller heeft. Maar gezond leren eten en afvallen is veel lastiger. Hetzelfde met slapen: er zijn veel richtlijnen waar je je aan kunt houden, zoals geen alcohol en schermgebruik en de lichten dimmen, maar die zijn meer gevoelsmatig en minder meetbaar.”

Zijn we vaak ook te ongeduldig?

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Voor een stuk misschien wel. Mensen willen vaak een snelle oplossing voor een probleem dat al vele jaren aansleept. Die heilige graal reiken wij niet aan, dat kan niemand. Maar soms is het ook een gebrek aan kennis en inzicht.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “Dat inzicht is echt heel belangrijk. Als ik voor topsporters trainingsschema’s maak, leg ik die ook telkens uit. Dan kunnen ze op den duur zelf hun schema aanpassen. Dat proberen we in dit boek ook voor niet-sporters. Als je weet dat wanneer je de lichten ‘s avonds dimt het hormoon melatonine wordt aangemaakt, dat je helpt om in slaap te vallen, dan ga je makkelijker de lichten dimmen.”

Kunnen bedrijven een grotere rol spelen door extra beweegmomenten mogelijk te maken, bijvoorbeeld voor mensen met een kantoorbaan?

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Zeker, en we zien bij bedrijven al een kentering, of althans in de bedrijven waar we komen met Energy Lab en Better Minds at Work. Daar proberen we de medewerkers onder te dompelen in een traject met aandacht voor beweging, voeding en slaap. We zien dat dat echt impactvol is. Er wordt bijvoorbeeld iemand aangesteld die de kantoorwerkers aanspoort om de zoveel tijd te bewegen. Evaluatiegesprekken worden wandelend gevoerd, dat soort dingen.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “Er zijn steeds meer bedrijven die hun verantwoordelijkheid op dat gebied nemen. Tijdens een van onze vorige CEO Summits bleek dat 98 procent van de bedrijfsleiders ervan overtuigd is dat het promoten van een gezonde levensstijl het bedrijf ten goede komt. Maar slechts 40 procent van hen onderneemt daarvoor ook actie. Het besef is er, maar de actie moet vaak nog volgen.”

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Ons fysiek en mentaal welzijn is nog nooit zo slecht geweest. Meer dan één op de twee mensen kampt met overgewicht, en tussen 2018 en 2021 is het aantal burn-outs met 66 procent gestegen. Dat is fenomenaal. Gebrek aan beweging is wereldwijd de vierde doodsoorzaak. Daarom moeten bedrijven zich niet alleen bewust zijn van het probleem, ze moeten ook meer actie ondernemen. Ik zeg vaak: je mag paternalistisch zijn op het gebied van welzijn, ook tegenover mensen die dat liever niet hebben. En het is tweerichtingsverkeer: mensen mogen elkaar en hun bedrijven ook meer aanmoedigen om die gezonde gewoontes te verankeren. En het liefst zouden we ook nog de politiek moeten meekrijgen.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “Ik zie maar één echte oplossing: daarmee beginnen op school. We leven in een systeem waarin kinderen vaak stilzitten in de schoolbanken. De oplossing is een vak gezondheidsopvoeding, vanaf het eerste studiejaar, waarin we kinderen doen bewegen en hen laten zien waarom beweging zo nodig is. Want de school is de enige plek waar kinderen min of meer gelijk zijn en dezelfde toegang tot informatie krijgen.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “Terwijl een gezonde levensstijl met voldoende beweging volgens dokters tot twee op de drie patiënten uit het ziekenhuis kan houden. Maar de curatieve geneeskunde is natuurlijk makkelijker meetbaar dan de preventieve.”

U hebt het enkele keren over alcohol als boosdoener voor overgewicht en slechte slaap. Gaat de maatschappij daar te laks mee om?

PAUL VAN DEN BOSCH. “In bedrijven is het alcoholgebruik op feestjes wel verminderd, ook door het besef dat het niet veilig is om te drinken en te rijden. Maar stoppen of minderen met alcohol is vaak een van de moeilijkste dingen om in te voeren. Wij komen in het bedrijfsleven nog altijd mensen tegen die het normaal vinden elke dag drie, vier, soms vijf glazen wijn te drinken, want dat hebben ze verdiend na een zware werkdag. Dat is hun ontspanning. Ze zien het probleem niet, want ze functioneren perfect. En dat zal tot op zekere hoogte wel kloppen, maar ze beseffen niet hoeveel béter ze nog zouden functioneren als ze slechts één glas zouden drinken op een avond. Het alcoholprobleem van veel mensen is vaak groter dan ze zelf beseffen.”

Is een mogelijk probleem ook dat het positieve gevoel dat je ervaart door te stoppen met alcohol ook weer afneemt? Je krijgt eerst meer energie en je slaapt beter, maar na een tijd ervaar je dat veel minder.

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Dat is een beetje zoals een dieet. In het begin ben je gemotiveerd en merk je het effect, maar dan gebeurt er iets erg leuks of erg verdrietigs, en dan verval je weer in je oude gewoontes. Eigenlijk moet niet drinken een gewoonte worden, net zoals tweemaal daags je tanden poetsen. En alcohol is een verraderlijke drug, een van de dodelijkste ook, zeker als je de verkeersdoden en het huiselijk geweld door alcoholmisbruik meerekent.”

Alcohol is ook alomtegenwoordig.

PAUL VAN DEN BOSCH. “Snoepgoed ook, bijvoorbeeld in de krantenwinkel. We worden voortdurend verleid.”

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Je kunt je levensstijl niet in één keer omgooien en aan alle verleidingen weerstaan. Dat houdt niemand vol. Zet stap per stap, kijk wat haalbaar is, en zet daarna de volgende stap. Dan is de kans op succes veel groter.”

U benadrukt het principe ‘control the controllables’: wees uitsluitend bezig met de dingen die je onder controle hebt. Maar op sommige stressfactoren heb je weinig of geen invloed.

CAROLIEN VAN DEN BOSCH. “Misschien kun je iets anders doen om de zorgen die je hebt beter te beheersen. Als je net een baby hebt, ben je de controle over je nachtrust kwijt. Maar je kunt wel een klein lichtje aansteken als je de baby gaat voeden, in plaats van die felle lamp. Dan krijgt je brein niet te veel licht binnen. We willen stress allerminst minimaliseren, maar het gebeurt dat mensen daar te fel in blijven hangen, waardoor ze denken dat ze helemaal niets kunnen doen.”

PAUL VAN DEN BOSCH. “Er zijn zaken waar je geen controle over hebt. Maar je kunt je veerkracht wel vergroten. Je kunt in de zetel gaan zitten en er niet meer uitkomen, waardoor die zorgen blijven malen in je hoofd, of je kunt een uur gaan wandelen in de natuur. Ik zat tijdens mijn ziekte ook in een situatie vol onzekerheid, gebrek aan informatie en controle – drie basisfactoren voor stress. Maar ik voelde dat ik toch naar buiten moest, al was het voor een paar honderd meter. Daardoor had ik toch wat meer controle over de stress.”