Topeconoom Alan Blinder: ‘Trump wil vossen aanstellen om de kippen te bewaken’

Alan Blinder wordt een van ‘s werelds invloedrijkste economen genoemd. De plannen van de Amerikaanse president Donald Trump met de economie en de financiële regulering baren hem grote zorgen.

Alan Blinder, hoogleraar aan de toonaangevende Amerikaanse universiteit Princeton in de staat New Jersey, is gezegend met een vlotte babbel en dito pen. Zo veegde hij onlangs in The Wall Street Journal de vloer aan met de plannen van de nieuwe president Donald Trump en diens belangrijkste economisch adviseur Gary Cohn voor een drastische deregulering van de financiële sector. Blinder waarschuwt dat Trump de nieuwe Dodd-Frank-wetgeving wil uitkleden. “Wie had dat gedacht? Dodd-Frank is door het Congres geloodst om gewone burgers te beschermen tegen het roofzuchtige Wall Street. In de Trump-wereld blijkt Wall Street beschermd te moeten worden van de gewone burger”, schreef hij misnoegd.

Blinder maakt zich zorgen over de stabiliteit van het financiële systeem. “We hebben na de crisis acht jaar geleden heel behoorlijke checks and balances geïntroduceerd, maar Trump heeft in zijn campagne beloofd de nieuwe Dodd-Frank-wetgeving van na de crisis te ontmantelen. Hij heeft werkelijk geen idee wat dat betekent. Het zal helemaal niet makkelijk gaan. Maar het slechte nieuws is dat Trump wel alle nieuwe kopstukken bij de financiële toezichthouders kan benoemen. Volgend jaar zal hij een opvolger van Janet Yellen voordragen als gouverneur van de Federal Reserve. Dat vervult me werkelijk met angst. De wetten blijven misschien overeind, maar Trump wil vossen aanstellen om de kippen te bewaken.”

Blinder weet waar hij het over heeft. Over de oorzaken en de gevolgen van de financiële crisis van 2008 publiceerde hij in 2013 het boek After the Music Stopped. Blinder was tussen 1994 en 1996 als vicepresident van de Federal Reserve onder Alan Greenspan een opvallend uitgesproken centraal bankier. Daarvoor was Blinder als lid van de Council of Economic Advisers een van de topadviseurs van president Bill Clinton. Blinder werkt tegenwoordig vooral weer in de Amerikaanse hoofdstad. Hij is er verbonden aan de denktank The Brookings Institution (zie kader Adviseur van Hillary). “De sfeer in Washington valt nog het beste te omschrijven als een kruising tussen een begrafenis en een land in bezetting.”

Voorbarig gejuich

Blinder onderstreept dat het heel belangrijk is voor een Amerikaanse president om in het eerste half jaar een stempel te drukken. “Als Trump verstandig was geweest, dan had hij meteen de inkomstenbelasting verlaagd. Dat heeft Ronald Reagan ook gedaan. Pas daarna is de president begonnen met het hervormen van het belastingstelsel. De raderen in de Amerikaanse politiek draaien sowieso heel langzaam. De investeringen in de infrastructuur zijn helemaal op de achtergrond geraakt. Dat zie ik niet meer te gebeuren. Dat is politiek falen. Met belastingverlagingen had Trump eenheid in de Republikeinse Partij kunnen smeden. Nu verspilt hij zijn tijd aan het ingewikkelde omkatten van Obamacare. Daarnaast speelt het FBI-onderzoek naar de Russische bemoeienis met de verkiezingen en de rol van het Witte Huis. Dat kan in hun gezicht ontploffen.”

In de denktanks in Washington wordt over het algemeen pessimistisch gereageerd op de economische plannen van de nieuwe president. Maar op de financiële markten heeft de economische agenda van Trump voor groot enthousiasme gezorgd. Dat is volgens Blinder voorbarig. “Beleggers staan te juichen bij het idee dat ze een behoorlijke belastingverlaging krijgen. De beloofde deregulering brengt beleggers nog harder aan het dansen”, zegt hij met een verwijzing naar de titel van zijn boek. “Maar om alle deregulering mogelijk te maken, is een ruime meerderheid in de senaat nodig en die kans is klein. Toen Trump werd verkozen, dacht ik dat hij in maart zou komen met de verlaging van de inkomstenbelasting voor individuele Amerikanen. Maar er is op dat vlak nog niets gebeurd. De beurzen zijn daar wel op vooruitgelopen. Ik denk niet dat huidige waarderingen gerechtvaardigd zijn. Maar de euforie is nog niet voorbij.”

Oppassen voor dure olie

Blinder schrijft columns in kranten en is regelmatig te zien als commentator op televisie bij PBS, CNBC, CNN en Bloomberg TV. De doctor in de economie studeerde in 1967 summa cum laude af aan Princeton. Daarna volgden de London School of Economics (1967) en promotie aan het Massachusetts Institute of Technology (1971). Blinder is de (co)auteur van een twintigtal publicaties en boeken. In de zomer van 2015 publiceerde hij een onderzoek naar de verschillen in economische successen tussen Democratische en Republikeinse Amerikaanse presidenten. Blinder ging terug tot de Democraat Harry Truman (1945-1953). Zijn conclusie luidt: Democraten deden het zonder uitzondering veel beter dan Republikeinen. De belangrijkste maatstaf voor succes is voor Blinder de reële groei van het bbp.

“Het succes van Democratische presidenten heeft niet te maken met het wel of niet voeren van een expansief monetair en fiscaal beleid. Vooral de olieprijs blijkt veel Republikeinen te hebben dwarsgezeten.” De Democraten lijken vooral te profiteren van goedaardige olieschokken en een superieure totale factorproductiviteit (TFP). Een positieve impuls komt volgens Blinder verder van grotere defensie-uitgaven en een versnelling van de economische groei in het buitenland. Op het gebied van defensie belooft Trump veel geld vrij te maken. “Maar de belangrijkste les die hij uit ons onderzoek kan leren is dat hij beter geen oorlog begint in het Midden-Oosten, waarmee hij de olieprijs opjaagt.”

Een strakker monetair beleid

De Amerikaanse economie draait momenteel goed en de werkloosheid is tot ruim onder 5 procent gezakt. De Federal Reserve is van plan een strakker monetair beleid te voeren, met een hogere beleidsrente. Blinder sluit zich aan in de rij economen die vindt dat Trumps beloofde stimuleringsplan niet op het juiste moment komt. De economie draait vrijwel op volle capaciteit, waarmee volgens economen de grenzen van de conjunctuur worden bereikt. Als Trump inderdaad komt met grootscheepse overheidsuitgaven, kan de Fed gedwongen worden de rente sneller te verhogen. Blinder ziet dat niet meteen gebeuren. Hij stond in de jaren negentig bekend als een ‘inflatieduif’. Blinder vond het aanjagen van economische groei belangrijker dan de bestrijding van inflatie. “Dat vind ik nu nog. Janet Yellen wordt ook niet snel nerveus van inflatie. Ze vindt dat de reële lonen nog een stuk hoger kunnen voordat inflatie een probleem wordt. De Fed wil graag voor een zachte landing zorgen. Maar makkelijk zal de Fed het niet krijgen met Trump.”

De econoom voorspelt wrijving tussen de centraal bankiers en de politiek. “Ik maak me ernstig zorgen over het gebrek aan begrip en respect voor de onafhankelijkheid van de Fed. In het Congres wordt al langer gediscussieerd over het terugschroeven van de begrotingsvrijheid van de Fed. Maar vooral van de opvolging van Janet Yellen volgend jaar lig ik wakker. We hebben sinds Paul Volcker uitstekende centraal bankiers gehad. We hebben geen idee wat Trump voor ogen heeft na Yellen.”

In zijn boek schreef Blinder dat de financiële crisis van 2008 veroorzaakt is door de risicovolle praktijken op Wall Street. Alhoewel Blinder de Amerikaanse centraal bankiers van de jongste decennia allemaal uitstekend noemt, gaan ze natuurlijk niet vrijuit. Zij zijn er niet in geslaagd de meest verwoestende financiële crisis in generaties te voorkomen. Maar Blinder benadrukt dat de autoriteiten daarna een huzarenstukje hebben afgeleverd met het voorkomen dat het land in een depressie terecht zou komen. In het Congres en zelfs het Witte Huis klinkt toch de kritiek dat het beleid van de Fed onvoorspelbaar en niet effectief is. Blinder waarschuwt het populistische wantrouwen van centraal bankiers niet te negeren. Hij acht de kans “zeer reëel” dat het Congres de macht van de Fed zal proberen in te perken. Blinder zegt dat de onvrede in het Congres alleen maar zal toenemen als de Fed geleidelijk de enorme voorraad opgekochte obligaties moet afbouwen.

Robotisering kost banen

Voordat de financiële crisis uitbrak, deed Blinder van zich spreken met zijn onderzoek naar het ontwrichtende effect van het verplaatsen van Amerikaanse banen naar het buitenland. Fear of Offshoring heette het invloedrijke artikel, dat de wereldpers haalde. Het onderwerp is actueler dan ooit. Het is ironisch dat net dit onderwerp Trump ruim tien jaar later de verkiezingsoverwinning bezorgd heeft, zegt Blinder lachend. “We voorspelden tien jaar geleden dat een kwart tot een derde van alle banen in de Verenigde Staten potentieel vatbaar is voor offshoring. Maar de kwestie is naar de achtergrond gedrukt door de financiële crisis, toen wereldwijd overal banen in een razend tempo verdwenen. Nu laait de discussie weer op. Wat Trump verafschuwt, is de ouderwetse golf van outsourcing van banen in de maakindustrie naar lagelonenlanden. Dat is eigenlijk geen nieuw verhaal, het is al twee generaties gaande. Waar ik in 2005 de aandacht op vestigde, was de nieuwe golf van offshoring van banen in de dienstensector.”

Blinder voorspelde dat ook hoger opgeleide werknemers in de dienstensector, zoals accountants en advocaten, zullen merken dat hun werk almaar makkelijker wordt verplaatst naar lagelonenlanden. “We zien die effecten almaar sterker in beroepen die behoorlijke vaardigheden vergen. Door technologische ontwikkelingen worden banen en taken waarvan we dachten dat ze immuun waren, toch naar het buitenland verplaatst. Robotisering vormt een veel grotere bedreiging voor Amerikaanse banen dan de lage lonen in China of Mexico.”

Het is dan ook niet verrassend dat Blinder zich kan vinden in de analyse van Barack Obama in zijn afscheidsspeech in januari. De afzwaaiende president zei dat robotisering razendsnel om zich heen grijpt en dat dat de Amerikanen bang maakt. Het onderzoek van Blinder bevatte voor Amerikanen ook goed nieuws. Hij voorspelde dat de flexibele Amerikaanse arbeidsmarkt zich makkelijker kan aanpassen aan de globalisering dan de Europese. Daar plaatst Blinder nu een kanttekening bij: “Als het gaat om flexibiliteit, krimpt de kloof tussen de Amerikaanse en de Europese arbeidsmarkt. Bovendien zijn banen in de dienstensector in Engelssprekende landen veel makkelijker te verplaatsen dan banen in bijvoorbeeld de Nederlandstalige wereld. Als je moedertaal Nederlands of Duits is, is je baan minder kwetsbaar. Alleen al in de Filipijnen en India staan honderd miljoen Engelssprekende mensen klaar om Amerikaanse banen over te nemen.”