‘Tien jaar na het begin van de crisis zijn de banken niets vergeten en heeft de politiek niets geleerd’

De banken wrijven zich nu al in de handen: eindelijk weer de winstcijfers van voor de crisis op hun gigantische en groeiende hypotheekportefeuilles’, schrijft financieel geograaf Ewald Engelen. ‘Het wachten is op het volgende kolossale financiële ongeluk. Wanneer het komt weet niemand. Maar dat het komt, snapt iedereen die een beetje oplet.’

Dit jaar herdenken we de tiende verjaardag van de grote financiële crisis. Op 15 september 2008 ging de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers failliet en begon het mondiale web van interbancaire leningen uit elkaar te vallen. Een Amerikaanse huizenzeepbel die grotendeels was gefinancierd met Europees geld werd zo een mondiale financiële crisis die in 2010 in de eurozone metastaseerde tot een langdurige economische recessie.

Huishoudens zijn daar nog altijd niet van bekomen. De kosten zijn krankzinnig hoog geweest. Andrew Haldane van de Britse centrale bank heeft de totale kosten geraamd op twee tot vijf keer onze mondiale jaarproductie, wat neerkomt op een bedrag van tussen de 60 en 200 duizend miljard dollar.

Geen gepaste maatregelen

Tegen die achtergrond zou je als burger verwachten dat banken genationaliseerd en opgebroken zouden zijn, dat malafide bestuurders achter tralies zouden zitten, dat bankiers en hun paardenfluisteraars in de politiek zouden zijn gemuilkorfd, dat de schuldniveaus radicaal zouden zijn teruggebracht, dat bonussen en dividenden voor banken passé zouden zijn, en dat de kapitaaldekkingseisen voor financiële instellingen gelijk getrokken zouden zijn met die van andere beursgenoteerde ondernemingen.

Niets van dat al. De concentratie op bancaire markten is tien jaar na de crisis alleen maar groter geworden. Politici wisten niet hoe snel ze tegen wil en dank genationaliseerde banken weer naar de beurs moesten brengen. De bonussen en dividenden zijn allang weer op het niveau van voor de crisis, zelfs bij opzichtig falende banken als Deutsche Bank.

In Europa is er niet een bankier voor het gerecht gesleept. Er is mondiaal sinds het uitbreken voor de crisis zo ongeveer een keer een mondiaal jaarproduct, zo’n 70 duizend miljard dollar (!), aan schuld bijgekomen. De kapitaaldekkingseisen zijn maar mondjesmaat aangescherpt; en zelfs daar hebben bankiers moord en brand over geschreeuwd.

Oftewel: behalve wat Kurieren am Symptom is er niets gebeurd. Het komt uiteraard doordat banken nog altijd veel politieke vrienden hebben, zelfs bij partijen die zich voor de bühne voordoen als pleitbezorger van de gewone man. Zoals het er momenteel naar uitziet, hebben we het hoogste peil aan eisen en regels alweer achter ons gelaten.

Soepel regelgeving en draaideurpolitiek

Volgende maand gaat in de Verenigde Staten de Dodd-Frank wet op de helling. Het kroonjuweel van voormalig president Barack Obama op het gebied van bankenregulering. Dodd-Frank verbiedt banken onder meer om met spaargelden te gokken, legt hogere kapitaaleisen op onderwerpt financiële instellingen aan zogenaamde stresstesten die de financiële gezondheid van banken moet controleren.

Daarnaast zijn vrijwel alle toezichtorganen van de financiële sector het afgelopen jaar van een nieuwe leiding voorzien die de banken wel goedgezind is. Het is de logische uitkomst van een politieke arena die nog net als voor de crisis wordt gedomineerd door de massale lobby van de banken. Republikeinen en democraten laten zich nog altijd vorstelijk fêteren door Wall Street. De banken zijn nog altijd de grootste campagnedonateurs. En de draaideuren tussen politiek en financiën maken nog altijd overuren. Zo telt de Amerikaanse regering maar liefst vijf oud-bankiers van Goldman Sachs.

Ook in Europa

Denk niet dat dit alleen in het Trumpiaanse Amerika gebeurt – zoals zelfgenoegzame Europeanen nogal eens geneigd zijn te doen. Ook hier schrijven banken mee aan wetgeving die hun handelen moet inperken. Ook hier zitten politici in de zak van de banken. Ook hier zijn de banken tijdens de crisis alleen maar groter geworden. Ook hier zijn de eigen vermogens van banken nog steeds maar een fractie van die van andere, gewone ondernemingen. Ook hier is de vervlechting van staat en bank groot. En ook hier zijn de schulden alleen maar gestegen.

Een van de overtuigendste bewijsstukken is de Europese kapitaalmarktenunie die momenteel door Juncker en de zijnen wordt opgetuigd. Die is bedoeld om meer krediet vrij te spelen voor de Europese kmo’s, maar gaat het in werkelijkheid om het opzetten van een Europabrede markt voor verpakte hypotheekproducten (inderdaad: precies de markt waar het in 2008 fout ging) door ­- hou u vast – de kapitaaleisen voor zulke producten fors naar beneden bij te stellen. In 2019 moet het een voldongen feit zijn.

De banken wrijven zich nu al in de handen: eindelijk weer de winstcijfers van voor de crisis op hun gigantische en groeiende hypotheekportefeuilles. Want laten we elkaar geen mietje noemen: aan kmo’s lenen banken al decennia nauwelijks meer. Hypotheekverstrekking is het enige wat ze doen: huishoudens in staat stellen de prijzen van onroerende goederen nog hoger op te pompen. Dat is wat de Kapitaalmarktenunie gaat doen: niet alleen huizenzeepbellen in Nederland, Spanje en Ierland maar ook in lidstaten die dat voor de crisis bespaard is gebleven.

Tien jaar na de crisis moet de wat mij betreft de verbijsterende conclusie luiden dat de banken niets zijn vergeten en dat de politiek niets heeft geleerd. Het wachten is op het volgende kolossale financiële ongeluk. Wanneer het komt weet niemand. Dat het komt, snapt iedereen die een beetje aandachtig oplet.