The English Patient: ‘De brexit is niets minder dan een coup d’état’

Ik herken mijn oude Engeland niet meer. Hoe is het in godsnaam zover kunnen komen?, vraagt Jean-Pierre Blumberg, advocaat en docent aan de Universiteit Antwerpen, zich af.

“Denk ich an Deutschland in der Nacht, / Dann bin ich um den Schlaf gebracht.” Ik citeer de Duitse dichter Heinrich Heine om mijn verpletterende teleurstelling uit te drukken als ik aan mijn geliefde Groot-Brittannië denk. Ik had het genoegen er te studeren en er te wonen en te werken. Ik heb me verdiept in zijn rijke geschiedenis.

Als ik vandaag kijk naar dat Land of Hope and Glory, word ik droef en kwaad, omdat het vorig jaar het slachtoffer werd van een kwaadaardige staatsgreep. De brexit is niets minder dan een coup d’état, gepleegd door een roekeloze bende van charlatans, opportunisten en politieke lafaards die het volk met platte leugens heeft misleid.

Het vermaledijde referendum was grondwettelijk zelfs niet bindend en het werd slechts door 34 procent van de kiesgerechtigde bevolking goedgekeurd. Toch wordt wie de uitslag van het referendum niet volmondig omarmt, gebrandmerkt als een verrader. Als je na het referendum naar het debatprogramma Question Time op de BBC keek, kon je alleen maar depressief worden.

Nirwana

De haat van de leavers tegenover andersdenkenden was ronduit kwetsend en hun schier onvoorstelbare gebrek aan kennis over de feiten tartte elke verbeelding. Bij de leavers heerst een bijna Bijbels geloof in het nirwana van de brexit.

De xenofobe en hysterisch anti-Europese Engelse snertpers noemde de hoogste rechters van het land “vijanden van het volk”, toen het High Court besliste dat het parlement een wet moest aannemen om uit de Europese Unie te kunnen stappen.

Gina Miller, de zwarte zakenvrouw en filantrope die het proces had aangespannen, werd overspoeld door haatmail en doodsbedreigingen. Ik herken mijn oude Engeland niet meer. De Britse waarden van pragmatisme, tolerantie, inclusiviteit en diversiteit, compromisbereidheid en gezond verstand zijn teloorgegaan in een bittere ideologische burgeroorlog tussen leavers en remainers.

Klassenmaatschappij

Hoe is het in godsnaam zover kunnen komen? De brexit heeft de sluimerende breuklijnen in de Engelse maatschappij blootgelegd als een gapende wonde. Groot-Brittannië is nog altijd de meest uitgesproken klassenmaatschappij in West-Europa.

De ongelijkheid tussen de elite en Jan Modaal, tussen de hoogopgeleiden en de werkende klasse, tussen de nostalgische oudere little Englanders en de jonge wereldburgers is groter dan ooit.

Toch wordt het land nog altijd bestuurd door de Conservatieve Partij, die wordt aangevoerd door de protagonisten van de oude Engelse elite. Voor hen is politiek een schaakspel dat wordt gespeeld tussen de old boys die elkaar kennen van de middelbare elitescholen en de debatclubs van Oxford en Cambridge.

Hun politieke leven bestaat erin hun rivalen van weleer een mes in de rug te steken. Politici zoals Boris Johnson, Michael Gove en David Cameron hebben daar in de jaren tachtig hun vak geleerd, dat er vooral in bestaat het debat te winnen op basis van retoriek. De inhoud is van ondergeschikt belang.

Boris Johnson wist begin vorig jaar nog niet precies of hij campagne zou voeren voor of tegen de brexit. Op een zondag besliste hij dan maar brexiteer te worden, omdat hij zo David Cameron van zijn troon kon stoten. Die coup mislukte, omdat hij zelf werd verraden door zijn medestander Michael Gove.

De Tories zijn intellectueel dood

De lachende derde was Theresa May, maar haar jammerlijke optreden op de partijdag van begin oktober staat symbool voor de puinhoop die de brexit van de Conservatieve partij heeft gemaakt. De Tories zijn intellectueel dood. Van hen gaat geen enkel leiderschap meer uit.

De ruling class heeft verzuimd een nieuw ontwerp voor het Groot-Brittannië van de eenentwintigste eeuw te tekenen. Jeremy Paxman, het voormalige nieuwsanker van de BBC, schreef in 1999 in zijn boek The English al: “The English have found themselves walking backwards into the future.”

Volgende generatie

Ik blijf geloven in de creatieve spankracht van de Engelse maatschappij. Het naoorlogse Groot-Brittannië is altijd een laboratorium voor vernieuwing geweest.

Na de neoliberale revolutie van Margaret Thatcher en de sociaal-liberale correctie van Tony Blair beleven we een minder geslaagde nationalistische reactie. De tegenkrachten zijn al aan het werk in de persoon van Jeremy Corbin, die een marxistische revolutie voorstaat.

De volgende generatie politici zal uit die ideeën iets nieuws brouwen. Wij, continentals, mogen onze Britse vrienden daarbij niet in de steek laten.