De Amerikaanse dollar is met een marktaandeel van ongeveer 55 procent nog altijd de onbetwiste dominante munt op het internationale toneel. Het beleid van president Donald Trump ondermijnt de reservestatus van de dollar, maar kan de euro de leemte opvullen?
De euro blijft voorlopig de Raymond Poulidor van de deviezen. Als reservemunt voor centrale banken of als betaalmiddel in de internationale handel blijft de Europese eenheidsmunt de eeuwige tweede op ruime afstand van de Amerikaanse dollar. Het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump zette de voorbije maanden de markten op stelten, maar tot grote aardverschuivingen kwam het nog niet in de machtsverhoudingen tussen de munten.
“Centrale banken veranderen de samenstelling van hun reserves heel behoedzaam en traag. De internationale rol van de euro is relatief stabiel de voorbije jaren”, zegt Isabel Vansteenkiste, hoofdadviseur van ECB-voorzitter Christine Lagarde, op een webinar georganiseerd door het financieel forum van de Nationale Bank. Toch lokte het handelsbeleid van president Trump een vrij ongeziene reactie uit op de financiële markten. “De waarde van de dollar daalde de jongste maanden, hoewel de rentevoeten in de Verenigde Staten relatief hoog waren. Er werden dus vragen gesteld bij de dollar als veilige haven. De gevolgen op langere termijn zijn echter nog niet duidelijk”, zegt Isabel Vansteenkiste.
‘Onze munt, jullie probleem’
De Amerikaanse dollar is vanuit het perspectief van de VS nog altijd ‘onze munt en jullie probleem’. Het marktaandeel op het internationale toneel bedraagt nog altijd 55 procent en is vrij stabiel. De euro moet tevreden zijn met een marktaandeel van een goede 20 procent. “Het einde van de dollarhegemonie is al meermaals vergeefs voorspeld. Vandaag gaan opnieuw die stemmen op, maar de dollar rust nog altijd op de grootste economie, op diepe en liquide financiële markten, op geloofwaardige instellingen en op de sterke militaire en geopolitieke invloed van de VS”, zegt Dennis Essers, econoom van de Nationale Bank.
‘De dollar rust nog altijd op de grootste economie, op diepe en liquide financiële markten, op geloofwaardige instellingen en op de sterke militaire en geopolitieke invloed van de VS’
De dollar verloor enkel wat marktaandeel in de deviezenreserves die de centrale banken aanhouden. “Sinds de Russische inval in Oekraïne hechten de reservemanagers veel meer aandacht aan de geopolitieke situatie. De Europese sancties tegen Rusland hebben geen impact op het marktaandeel van de euro omdat die sancties conform de internationale rechtsregels zijn. Rusland en landen die geopolitiek aanleunen bij Rusland hebben wel hun dollarreserves afgebouwd en ingeruild voor goud”, zegt Isabel Vansteenkiste.
Centrale banken houden intussen meer reserves in goud aan dan in euro, al is het stijgende marktaandeel van goud ook te danken aan de gestegen goudprijs. Het is van de jaren zestig geleden dat de centrale banken zoveel goud in de kluizen hebben, maar een echt alternatief voor dollar- of euroreserves is goud niet. “De goudprijs is te volatiel, je verdient op goud geen rente, er zijn bewaarkosten en het aanbod is weinig flexibel”, zegt Isabel Vansteenkiste.
Ook als uitgiftemunt voor obligaties of als betaalmiddel in de internationale handel blijft de euro een verre tweede na de dollar. “Recent zag je wel een grotere uitgifte van reverse yankees. Dat zijn obligaties in euro uitgegeven door Amerikaanse bedrijven, die op die manier willen inspelen op de lagere rentevoeten in Europa”, zegt Isabel Vansteenkiste.
‘Recent zag je een grotere uitgifte van ‘reverse yankees’. Dat zijn obligaties in euro uitgegeven door Amerikaanse bedrijven, die op die manier willen inspelen op de lagere rentevoeten in Europa’
De euro moet nog veel boterhammen eten om dollar van de troon te kunnen stoten. “De euro wordt gedragen door een groot handelsblok, diepe financiële markten en democratische instellingen, maar de stabiliteit is flink getest tijdens de eurocrisis van 2011-2012, de fragmentatie is nog groot, er is geen politieke consensus en de militaire en geopolitieke ruggensteun is zwak”, zegt Dennis Essers. “Alle maatregelen die de internationale rol van de euro versterken, zijn ook goed voor de Europese economie. Er is op dat vlak geen spanningsveld”, zegt Isabel Vansteenkiste.
Koning eenoog
De dollar blijft dus koning eenoog in het land der blinden. “De grootste bedreiging voor de dollar komt van binnen de VS. Investeerders plaatsen vraagtekens bij de budgettaire koers van de VS. De onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank wordt belaagd en de VS keren de rug naar een multilaterale wereld gebaseerd op regels. De dollar wordt ook gebruikt als wapen tegen andere landen”, zegt Dennis Essers.
Andere concurrenten staan niet meteen op om de reservestatus over te nemen. Goud heeft te veel beperkingen. Internationale eenheidsmunten blijven luchtkastelen. Deviezen als het Britse pond, de Japanse yen of de Zwitserse frank worden door centrale banken enkel gekocht voor wat diversificatie van de reserveportefeuille. “De Chinese renminbi is een andere verhaal, maar ook de renminbi is nog niet in staat om de dollar uit te dagen”, zegt Dennis Essers.
De digitale munten zijn de nieuwe jongens in de buurt. De bitcoin en andere speculatieve digitale munten hebben weinig toekomst als reservedeviezen, want ze vervullen de rol als ‘store of value’ onvoldoende. Stablecoins, die gedekt worden door dollaractiva, spelen wel een steeds grotere rol. Steeds meer centrale banken kopen stablecoins om hun reserves te stofferen. Opvallend daarbij is dat de VS de kaart trekken van deze private stablecoins, terwijl de ECB eerder inzet op de ontwikkeling van digitale munten uitgegeven door de centrale bank. “De opmars van stablecoins ondersteunt de dollardominantie. Maar stablecoins kunnen een grotere bedreiging vormen voor de financiële stabiliteit”, zegt Isabel Vansteenkiste.
Het meest waarschijnlijke scenario is dat de wereld verder evolueert richting een multipolair monetair systeem. De diversiteit kan het systeem sterker maken, maar omgekeerd kan dergelijke constellatie ook ontaarden in een strijd tussen blokken die hun munten als wapen gebruiken in een geopolitieke machtsstrijd, zegt Dennis Essers. “Historisch is een multipolair systeem eerder de norm. Soms functioneerde dat systeem goed, soms liep het mis zoals in de jaren dertig. Minder globalisatie betekent meer fragmentatie.”