Stijn Baert: ‘Lonen stijgen veel minder sterk dan verwacht, ondanks de onzekere energieprijzen en de geopolitiek’

Onze lonen stijgen veel minder sterk dan wat eerder was voorspeld. Dat komt doordat de Belgische inflatie momenteel onder nul zit. Arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) legt uit waarom de stijgende energieprijzen niets aan die situatie veranderen.

Het paritair comité 200 indexeert de lonen van bedienden met 1,49 procent. De lonen van ambtenaren, flexi-jobbers, en de uitkeringen en lonen in de sociale sector gaan er met 2 procent op vooruit. Dat zijn lagere loonindexeringen in vergelijking met de prognoses voor 2023. De overschrijding van de spilindex wordt eigenlijk al in september verwacht, maar is nu dan toch een feit.

Op dit moment is er in België een deflatie van -1,7 procent, hoewel de kerninflatie – de inflatie die geen rekening houdt met de prijsevolutie van energie en onbewerkte voedingsmiddelen – nog altijd hoog is met 6,55 procent. Volgens Statbel is het leven in België slechts 0,36 procent duurder geworden in vergelijking met een jaar eerder. In september gingen de prijzen nog 2,4 procent hoger.

Oorlog en koude

Toch liggen er stijgende prijzen in het verschiet, want door de winter die in aantocht is en de grote geopolitieke onzekerheden verwachten veel analisten een stijging van energieprijzen in de laatste maanden van 2024. Heeft dat dan geen rol gespeeld bij de aanpassing van de lonen?

“In principe capteren de rekenmodellen van de federale overheid die schommelingen”, bevestigt Stijn Baert, professor arbeidseconomie aan de UGent. “Dat is wanneer de energieprijzen doen wat we zouden verwachten dat ze doen in de winter. De rekenmodellen zijn gebaseerd op de evolutie van de energieprijzen in de afgelopen jaren tijdens de winterperiode.”

Toch houden de modellen veel minder rekening met de onzekere geopolitieke context. “Als er plots een nieuwe oorlog uitbreekt in land dat belangrijk is voor de olie- of gastoevoer, zijn de modellen en de loonaanpassing daar niet op voorbereid. Hetzelfde is het geval wanneer de winter plots extreem veel kouder wordt dan verwacht.”

Hoge lonen niet indexeren

Wie opgelucht ademhaalt met de lager dan verwachte loonindexering, zijn de bedrijven, maar in 2024 kijkt ons land opnieuw naar een hogere inflatie. Er kwam daarom een opvallend voorstel van Bart Steukers, de CEO van werkgeversorganisatie Agoria, die voorstelt om bedrijven een extra duw in de rug te geven door de hoogste lonen, van 5.500 à 6.000 euro, niet te indexeren.

“Ik denk dat die strijd gestreden is”, stelt Baert met klem. “Ik denk dat hij vooral voor de eigen tribune spreekt, want als we dat hadden willen doen, dan had dat moeten gebeuren op het moment dat de inflatie zeer hoog was. Op het moment dat er een heel grote vrees was voor een loon-prijspiraal en wanneer er dus een zekere urgentie was om dat te doen. Op dit moment is die inflatie genormaliseerd. België heeft de situatie veel beter onder controle in vergelijking met andere Europese landen. Die 4 procent die volgend jaar wordt verwacht, is natuurlijk wel hoger dan de 2 procent inflatie die de Europese Unie nastreeft. Dat kan belangrijke gevolgen inhouden voor ons land, maar tegelijk is die verwachte inflatie nog steeds veel lager dan de 12 procent die we eerder hebben getrotseerd.”

Bedrijven steunen

Toch is Baert niet tegen het idee van Steukers gekant. “Het feit dat we daarmee zouden indexeren in de centen in plaats van in de procenten, heeft veel voordelen. Op die manier blijf je lagere inkomens sparen, wat de koopkracht betreft, terwijl het gunstig is voor bedrijven in deze moeilijke economische omstandigheden.”

Baert erkent verder dat het moeilijk is het unieke Belgische systeem van automatische loonindexering te blijven verzoenen met de belangen van werkgevers. De arbeidseconoom legt uit dat er nog andere manieren zijn waarmee ons land een inspanning kan leveren voor onze grote bedrijven en kmo’s. Hij verwijst daarmee naar politieke inspanningen, zoals bijvoorbeeld de extra aftrekbaarheid voor groene investeringen die bij de federale regering op tafel ligt.

‘Loonindexering werkt’

“Er zijn genoeg manieren om bedrijven te steunen zonder dat aan de loonindexering moet worden geraakt, waardoor een doos van Pandora zou worden geopend. Het systeem is misschien uniek voor België, maar het werkt wel goed voor ons toch wel unieke land. Als eerste is onze koopkracht sterk gebleven tijdens een crisis.”

“Anderzijds zijn we een speciaal land om twee redenen: België heeft de meest open economie ter wereld en we hebben dus veel belang bij import en export. Het is dus logisch dat we onze lonen laten aanpassen aan onze buurlanden, want dat zijn onze belangrijkste handelspartners. Ten tweede zijn we niet het land van de grote en vlotte akkoorden tussen vakbonden en werknemers. In het sociaal overleg gaat het meestal over kleine akkoorden. Als er plots grote akkoorden worden verwacht, kan dat alleen maar tot meer sociale onvrede leiden.”