Het nieuwe jaar zet in met een nieuwe treinstaking. Ten zuiden van de taalgrens is de stakingsbereidheid duidelijk groter dan ten noorden ervan. Maar hoe staat het intussen met de plannen voor de invoering van een minimale dienstverlening?
Hoe groot de overlast van de treinstaking van woensdag en donderdag zal zijn, valt af te wachten. Of ze veel verandert aan de patstelling waarin de directie, de spoorbonden en de politiek zich bevinden, valt te betwijfelen. Vooralsnog lijkt de staking vooral aan te tonen dat bij de NMBS de kloof tussen de Vlaamse en de Waalse vakbondslui groeit.
Voor de N-VA is dat meteen een reden om te vragen de regionale mobiliteitsnoden door te trekken in een nieuw vervoersplan. Een trein van Charleroi naar Antwerpen met een tussenstop in Brussel zou dan bijvoorbeeld worden vervangen door twee treinverbindingen: Charleroi-Brussel en Antwerpen-Brussel. De redenering is dat Vlaamse treinreizigers dan veel minder last zouden hebben van Waalse stakers. En hoewel de N-VA niet spreekt van een regionalisering van de spoorwegen, leest een goede verstaander in haar pleidooi toch een aanzet daartoe. “De Vlaamse reizigers worden gegijzeld door de extreemlinkse invloed bij de Waalse spoorbonden”, vindt Inez De Coninck (N-VA). “Aan Vlaamse kant is de stakingsbereidheid veel minder groot.”
Toch zijn er ook stemmen die de regionale verschillen minder groot achten. Zo gelooft bijvoorbeeld CD&V’er Jef Van den Bergh dat de Waalse bereidheid tot staken meer een kwestie is van de manier waarop de bonden hun standpunt willen verduidelijken. “Inhoudelijk verzetten de bonden zich aan beide kanten van de taalgrens tegen de voorstellen voor efficiëntieverhoging die de directie tijdens cao-onderhandelingen op tafel legde.”
Minimale dienstverlening
En hoe zit het dan met de minimale dienstverlening? In het regeerakkoord van de federale regering staat dat die er moet komen. De bonden kregen weliswaar de tijd om binnen een redelijke termijn samen een regeling uit te werken. Alleen is dat tot op heden niet gelukt. In oktober diende N-VA-lid Inez De Coninck een wetsvoorstel in omdat haar partij vond dat de redelijke termijn stilaan overschreden was. Ook Jacqueline Galant (MR), de voogdijminister van de NMBS, kondigde meermaals aan een initiatief te zullen nemen als de bonden en de directie er niet in zouden slagen de minimale dienstverlening in te vullen. Ze zette eind 2015 daarbij als deadline.
De nieuwe staking maakt de vraag naar de invulling van die gegarandeerde dienstverlening opnieuw acuut. Vreemd genoeg lijkt de Wetstraat daar minder op te focussen. “Wij maken een onderscheid tussen de gegarandeerde dienst die in het regeerakkoord staat en de staking van vandaag”, zegt Jasper Pillen, woordvoerder van minister Galant. “Die gaat over het vastlopen van de onderhandelingen over efficiëntieverhogingen die de spoordirectie zich had voorgenomen. Tot nader order wordt dat sociaal overleg ook niet door de minister geleid.”
Tegelijk bevestigt het kabinet-Galant wel dat voor de minister de deadline voor het uitwerken van een regeling voor de minimale dienstverlening is verstreken. “We zijn 2016 een paar dagen geleden begonnen, er is geen onderhandelde oplossing in zicht”, zegt Pillen. “De regering zal nu zoals aangekondigd een initiatief nemen, maar wil daarbij ook opnieuw de hand uitsteken naar de sociale partners. We willen ons daarbij niet laten vastpinnen op een termijn. Die staat ook niet in het regeerakkoord.”
Politieke pasmunt
Zoals gezegd, zit er in de parlementaire molen een wetsvoorstel van de N-VA, dat de invulling van de minimale dienstverlening wil vastpinnen door zes op de tien treinen tijdens de spitsuren te laten rijden. Uiteraard dient het voorstel nog de parlementaire weg te volgen en zal moeten blijken of er een democratische meerderheid voor wordt gevonden, maar het zet wel de zaken op scherp. De modernisering bij de NMBS tegenhouden via sociale conflicten wordt steeds moeilijker. “De deadline om een Sabena-scenario te vermijden is echt wel verstreken”, zegt De Coninck. “De staking van morgen typeert de machtsstrijd die bij de NMBS aan de gang is. En met de ongebreidelde macht van de vakbonden bij de NMBS is niemand in Vlaanderen het nog eens.”
Jef Van den Bergh, de spoorwegspecialist bij CD&V, ziet echter niet goed in hoe een eenzijdig doorgedrukte minimale dienstverlening de sociale onrust kan oplossen. “Ik zeg niet dat de minimale dienstverlening onmogelijk is, maar wel dat ze alleen kan werken als er een modus vivendi bij het personeel wordt gevonden. Als dat niet meewil, komen we niet ver met een opgelegde minimale dienstverlening. Let wel: het klopt dat de bonden vasthouden aan verworvenheden die ter discussie mogen worden gesteld, maar daarom moeten we nog niet heel de NMBS ter discussie stellen.”
