‘Sociale bescherming moet er zijn voor iedereen die werkt, ook voor de koeriers van Deliveroo’

‘De deeleconomie moet wettelijk worden omkaderd om te vermijden dat ze ertoe bijdragen dat de algemene sociale bescherming wordt teruggeschroefd.’ Dat zegt Jeroen Vandamme, Nationaal secretaris Dienstensector bij de vakbond LBC-NVK (deel van het ACV).

De bedenkelijke loon- en arbeidsvoorwaarden en het sollen met werknemers bij Deliveroo en andere ondernemingen uit de platform- of deeleconomie stemmen tot nadenken. Sommigen in werkgeverskringen pleitten onlangs nog voor ‘een derde statuut voor werkende mensen’.

Absoluut géén goed idee, vindt de vakbond. De belangen van de werknemers zijn hier niet mee gediend. Voor de vakbond is een degelijke sociale bescherming wenselijk én noodzakelijk voor iedereen die met arbeid zijn of haar brood verdient.

Minister van Werk Kris Peeters verwijst nu zelf naar de veranderende opvattingen bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Eind 2015 vond de RSZ nog dat fietskoeriers van Deliveroo en chauffeurs van Uber zelfstandigen waren. Maar nu is er – gelukkig – veel kans dat de RSZ hierop terugkomt en toch van werknemers zal spreken.

Peeters liet al horen dat hij ‘een derde statuut’ afwijst en liever naar oplossingen zoekt binnen de bestaande mogelijkheden. Als vakbond zijn we alleszins evenmin vragende partij voor ‘derde statuten’ die vooral zijn ingegeven door de wens van sommigen om mensen nog veel flexibeler in te zetten en hen zo min mogelijk sociale rechten te laten verwerven.

Iedereen die werkt, heeft recht op een deftig statuut en op fatsoenlijke loon- en arbeidsvoorwaarden. Al wat daar tegen indruist, is onzalig voor de gewone mens en is géén sociale vooruitgang maar juist een trieste stap achteruit. Terug naar de tijd van Daens? Niet met ons.

We hebben een regering die geen grote cadeaus geeft aan werknemers en werkzoekenden. Integendeel. Maar in dit geval is het toch bevredigend dat Peeters neen zegt tegen ‘een derde statuut’. Als vakbond delen wij uiteraard de bezorgdheid dat er genoeg sociale bescherming moet worden verzekerd voor wie nu geld verdient bij een aantal platforms en bedrijven uit de deeleconomie. Zulke systemen moeten wettelijk worden omkaderd om te vermijden dat ze ertoe bijdragen dat de algemene sociale bescherming wordt teruggeschroefd.

Platformeconomie breidt zich uit

De activiteiten van platformen zoals Deliveroo, UberEats en Takeaway worden duidelijk zichtbaar in onze steden. Andere spelers zoals Uber, List-minute, Pwiic lopen veel minder in the picture.

Maar de opkomst van de deeleconomie is niet te stuiten. Zowel in België als in het buitenland brengen deze platformen dagelijks duizenden gebruikers en werkenden met elkaar in contact. Vaak beginnend in een nichemarkt groeien ze uit tot een behoorlijk onderdeel van onze economie.

De nieuwe bedrijven beperken zich niet tot maaltijden aan huis leveren of een goedkope taxirit aanbieden. Loopt je pc vast door een virus in je mailbox? Heb je last van een verstopte afvoer? Moet je haag hoognodig worden gesnoeid? Ben je op zoek naar studiebegeleiding voor je kinderen? Of wil je een tekst dringend laten vertalen? Even surfen en je vindt ongetwijfeld wel iemand die dat voor jou kan oplossen.

De situatie van de fietskoeriers bij Deliveroo illustreert dat er heel wat vraagtekens te zetten zijn bij de manier waarop zulke platformen werken. Wat is het statuut van wie werkt voor zo’n platform? Hoe zit het met de verzekeringen als het fout loopt? Wat moet je betalen? En wat ontvangt de medewerker? Is er sprake van werk in loondienst of gaat het om zelfstandigen? Is het platform puur een technische tussenschakel of gaat het om een nieuwe vorm van tewerkstelling?

Het antwoord ligt niet altijd voor de hand, en het is een goede zaak dat de sociale inspectie dit in het kader van Deliveroo zal onderzoeken. Veel elementen in dat dossier wijzen volgens ons in de richting van een werknemersstatuut.

Sociale dumping

De overheid stimuleert het werken via deze platformen onder het moto ‘Jobs, jobs, jobs’. Het heeft geen zin om tegen deze ontwikkelingen in te gaan. Wel verwachten we onverminderd dat onze politici ook oog hebben voor de belangen van wie via de platformen zijn brood verdient.

Die belangen bescherm je niet door het mogelijk te maken dat iemand tot 6.000 euro per jaar netto kan bijverdienen in de platformeconomie, zoals het ‘Zomerakkoord’ voorziet. Heel wat activiteiten komen zo in een concurrentieslag met gewone banen in ondernemingen. Het lijkt wel op binnenlandse sociale dumping of de veralgemening van de flexi-jobs via de digitale weg.

Werken zonder opbouw van sociale rechten, zonder bijdrage aan de onderlinge solidariteit en helemaal belastingvrij? Dat is niet hoe wij bij de vakbond de job van de toekomst zien. We hebben geen nood aan een nieuw statuut voor wie werkt op een platform. Ofwel zeggen we klaar en duidelijk dat het hier om werknemers gaat ofwel is het een onmiskenbare zelfstandige tewerkstelling. Dat kan van platform tot platform verschillen, maar het moet wel helder zijn voor de overheid, voor het platform zelf en uiteraard voor wie werkt in deze wereld.

Vakbonden beseffen perfect dat de arbeidsmarkt voortdurend in beweging is. De harmonisering van de statuten van arbeiders en bedienden is niet af. Dit dossier moet dringend compleet worden afgerond.

Daarnaast worden ook de grenzen tussen werknemers en sommige zelfstandigen almaar vager: bedrijven maken steeds meer gebruik van werk op freelancebasis en besteden hoe langer hoe meer ook hun kerntaken uit. Veel ondernemingen worden eerder ‘netwerken’ met losse en vaste verbanden. Een loopbaan bestaat almaar vaker uit een gemengd traject met werk als loontrekkende en werk als zelfstandige. Een nieuwe context die vakbonden in het sociaal overleg met nieuwe uitdagingen confronteert. Hoe organiseren we de sociale bescherming voor deze groep van zelfstandigen?

Zelfde verwachtingen en problemen

Uit onderzoek blijkt dat deze mensen dezelfde verwachtingen hebben als werknemers als het gaat over inkomenszekerheid, opleidingen, beheersing van werkdruk en toekomstperspectief. Dikwijls kampen ze met dezelfde problemen op het vlak van stress en burn-out, mobiliteit en competenties.

Als vakbond hebben we de plicht om ook hier antwoorden te bedenken, in het belang van de jongeren die vandaag de arbeidsmarkt opgaan via Deliveroo, UberEats of een ander platform. Een werknemerscontract van onbepaalde duur blijft voor ons de absolute maatstaf voor wie via arbeid zijn brood verdient. De aanpak van schijnzelfstandigheid is dan ook een prioriteit. Tegelijkertijd moeten we ijveren voor een gelijkwaardige sociale bescherming voor de groeiende groep die, al dan niet uit eigen keuze, in andere formules werkt om geld te verdienen.

In onze disruptieve economie worden allerlei activiteiten verwoest om plaats te maken voor andere activiteiten. We roepen dan ook werkgevers én politici op om ons sociaal model te herwaarderen en sociale afbraak te vermijden. Niet uit schrik voor wat nieuw is. Wel vanuit de overtuiging dat er heel wat kansen liggen voor onze solidaire samenleving.