‘Sociaal krediet: van het Oosten naar het Westen’

Het is niet ondenkbaar dat de zaak-Jürgen Conings in België gevolgen zal hebben voor het sociale krediet tussen onze burgers. Dat zegt Pedro Matthynssens, CEO van Vanbreda Risk & Benefits.

In 2019 had ik de bedenkelijke eer te dineren met J. Hyatt Brown, een 86-jarige Amerikaanse miljardair. Hij probeerde me de hele avond ervan te overtuigen dat Chinezen heel onbetrouwbaar zijn. “Er bestaat in het Mandarijns zelfs geen woord voor integriteit”, beweerde hij. Wat vaststaat, is dat Chinezen elkaar wantrouwen. Ze doen dat niet voor niets. China haalde meermaals de wereldpers met politieke schandalen, wanbeleid en fraude. In 2007 werd het hoofd van de pas opgerichte nationale voedselinspectie ter dood veroordeeld, omdat hij zich had laten omkopen door producenten. Een ander schokkend schandaal was de nierbeschadiging bij tienduizenden Chinese baby’s in 2008 door met melamine vermengde melk. Vorig jaar gaf een illuster Chinees bedrijf geen goudstaven, maar vergulde koperstaven in onderpand aan banken en verzekeraars. En in februari dit jaar werden zeventig Chinezen gearresteerd omdat ze zout water hadden verkocht als covid-19-vaccins.

Volgens experts is de oorzaak van die ‘ontsporingen’ de razendsnelle maatschappelijke en economische ontwikkeling van China, die zonder een aangepast wetgevend en regelgevend kader verloopt. Kredietverleners in China hebben er bijvoorbeeld nog altijd het gissen naar of een individu of een bedrijf een wanbetaler is of niet, omdat de overheid geen centraal register van wanbetalers ter beschikking stelt. Initiatieven om laakbaar gedrag aan banden te leggen en het vertrouwen in de maatschappij op te krikken, vullen dat vacuüm. Het gaat om socialekredietsystemen. Goed gedrag wordt beloond en ongeoorloofde praktijken bestraft. In een land waar drie kwart van de bevolking zijn mobieltje dagelijks gebruikt, verloopt dat digitaal.

Alibaba ontwikkelde Sesame Credit. Dat is een loyaliteitsprogramma waarmee leveranciers en consumenten punten kunnen scoren of verliezen, onder meer door de levering van kwaliteitsproducten te beoordelen. Die punten tellen om kredieten te krijgen, een auto te kunnen huren zonder onderpand of toegang te krijgen tot lounges op luchthavens of in stations. Volgens een Duits onderzoek vindt 65 procent van de Chinezen zulke socialekredietsystemen rechtvaardig en nuttig.

Ook de Chinese overheid heeft beslist een socialekredietsysteem uit te werken. Als je de wet overtreedt, heeft dat consequenties en kun je bijvoorbeeld geen krediet meer krijgen bij de bank. Dat werkt ook omgekeerd: als je investeert in het online bestuderen van wetten en regels, word je beloond en krijgen jij of je kinderen toegang tot de beste universiteiten.

De socialekredietsystemen in China halen geregeld de westerse pers. Toch is het voor de Chinezen een kwestie van veiligheid en vertrouwen. En wat sommige media of opiniemakers hier graag even censureren, is dat er ook gelijkheid in de verscheidenheid is tussen China en het Westen. Na de recente terreur en het verijdelen van rechts-extremistische aanslagen in Frankrijk werd vorige maand een nieuwe antiterreurwet aangenomen. Die laat de overheid toe op sociale media met gebruik van artificiële intelligentie op zoek te gaan naar tekens van radicalisering. De gegevens over de Franse burgers die zo verzameld worden, mogen worden uitgewisseld tussen overheidsinstanties in het belang van de nationale veiligheid.

Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel. Het is niet ondenkbaar dat de zaak-Jürgen Conings in België ook gevolgen zal hebben voor het sociale krediet tussen onze burgers en de manier waarop de overheid dat in de toekomst digitaal mee wil bewaken. Ik bereid me erop voor dat J. Hyatt Brown mij bij een volgende gelegenheid zegt dat Belgen niet te vertrouwen zijn, nadat CNN heeft bericht dat de Belgische politie jacht maakt op een man die met een raketwerper een topviroloog bedreigt.