‘Vergeet niet dat de wereldeconomie nog voor 80 procent op fossiele bronnen draait’: Johan Albrecht (UGent) over de slottekst van COP28

VN-klimaattopman Simon Stiell noemde het akkoord dat meer dan 200 landen op de klimaatconferentie COP28 bereikten “het begin van het einde” van fossiele brandstoffen. Moeten we dat inderdaad zo zien? We vroegen het aan milieu-econoom Johan Albrecht.

De slottekst van de klimaattop in Dubai stelt geen duidelijke uitstap uit fossiele brandstoffen in het vooruitzicht. Toch is het de eerste keer in bijna dertig jaar VN-klimaatonderhandelingen dat de uitfasering van olie en steenkool wordt opgenomen in het akkoord.

Een succes dus. Of hoe moeten we die slottekst lezen?

JOHAN ALBRECHT. “Het is een intentiedocument waarmee wij richting proberen te geven aan hoe we in de toekomst denken over het energiesysteem. Uiteindelijk staat er totaal niets nieuws. Want als we zeggen dat we de uitstoot drastisch kunnen verminderen – dat zeggen we al dertig jaar – dan betekent dat per definitie dat we minder fossiele bronnen kunnen gebruiken. Het is gewoonweg een formulering van de oorspronkelijke ambitie om minder CO2 uit te stoten.”

Er vielen veel kritische noten te horen over de locatie van de conferentie.

ALBRECHT. “De locatie zou niks te maken mogen hebben met de boodschap van de top, het gaat over de gezondheid van de planeet. Maar de fossiele sector is in het defensief gedrongen en benadrukt dat we vergeten dat de wereldeconomie nog altijd voor 80 procent op fossiele bronnen draait. En die 80 procent, geloof het of niet, is een heel stabiel percentage. Dat was ook tien jaar geleden al het geval, en twintig en dertig jaar geleden.

“Intussen is de wereldeconomie enorm gegroeid. Daarmee is ook het wereldenergiesysteem sterk gegroeid. Vooral fossiele bronnen hebben die groei mogelijk gemaakt. Dat moeten we erkennen. Wat deed Europa in 2022 toen we geen pijplijngas meer konden krijgen uit Rusland? We gingen lng-capaciteit opbouwen om dat gas toch hier te krijgen. Wat simpelweg wil zeggen: wij kunnen op korte termijn niet zonder fossiele bronnen. Op lange termijn kan dat natuurlijk wel. Europa wil klimaatneutraal zijn tegen 2050. Dat wordt een grote opgave, maar het kan lukken.

“Maar de hele wereld is niet echt klaar om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Heel wat landen willen nog mikken op sterke economische groei – ik denk aan India, Indonesië, China… Die zijn niet happig om een timing op hun uitfasering te kleven. Uiteindelijk is het aan Europa om dat wel te doen. Wij zijn een rijk continent. Wij hebben ook een vrij stationaire economie, maar onze economie groeit niet echt sterk. Wij hebben bovendien alle kennis die beschikbaar is en dus moeten wij het voorbeeld geven. En als wij die klus klaren in de komende tien, twintig, dertig jaar, dan kan dat model worden geëxporteerd naar de rest van de wereld.”

SMR’s

Moeten we zo’n klimaatconferentie vooral als een sectorevenement zien?

ALBRECHT. “Die conferenties waren vroeger puur overlegmomenten voor ambtenaren en bureaucraten. Diplomaten die binnen de VN-architectuur een internationale gemeenschap probeerden op te bouwen rond de klimaatdoelstellingen. Dat was dertig jaar geleden een vrij beperkt gebeuren. Maar vandaag is het een mega-event met enorm veel nevenevenementen waar heel veel bedrijven zijn om hun nieuwe technologieën voor te stellen, maar natuurlijk ook om te leren van andere technologieën.

“Het is nu meer een hybride evenement geworden. Je kunt het vergelijken met een enorm grote energie-technologiebeurs. Dat is niet slecht omdat de aanwezige beleidsmakers en hun medewerkers veel opsteken als ze echt meer over bepaalde nieuwe technologieën meer willen weten. Er zijn de mensen van offshore wind, waterstof, koolstofopvang. De autosector en de chemie zijn daar ook.”

‘De meeste energievolgers hebben nucleaire energie nooit echt als conflictueus met hernieuwbare productie gezien’

Johan Albrecht (UGent)

De nucleaire sector stond er ook. John Kerry, de klimaatgezant van de regering-Biden, reisde zelfs af naar Dubai voor de aankondiging van een multilaterale toezegging van 22 landen om de wereldwijde productie van kernenergie tegen 2050 te verdrievoudigen.

ALBRECHT. “Er is inderdaad een kentering op het nucleaire vlak. Er is heel veel veranderd door de oorlog in Oekraïne. De focus ligt daardoor weer op energiezekerheid en op minder energieafhankelijkheid van dictaturen. Dat zijn heel belangrijke thema’s die wij een beetje uit het oog waren verloren.

“Als we zeggen dat we alles gaan elektrificeren en vooral gaan investeren in hernieuwbare bronnen die weersafhankelijk zijn, dan moeten we ofwel een gigantische opslagcapaciteit ontwikkelen, ofwel ook een beroep kunnen doen op nucleaire technologie, om op momenten dat alle batterijen leeg zijn en er geen wind en geen zon is, toch nog continue energieproductie te garanderen. De meeste waarnemers hebben nucleaire energie nooit echt als conflictueus met hernieuwbare productie gezien.

“Daarnaast is Europa een continent met relatief weinig fossiele bronnen. We hebben niet echt veel uranium, maar als we kunnen investeren in nucleaire energie, zijn we per definitie minder afhankelijk van fossiele energie.”

Zelfs als kleine modulaire reactoren – het nieuwe paradepaardje van de nucleaire sector – in nog geen enkel land op grote schaal gebruikt worden?

ALBRECHT. “Je hebt heel veel soorten SMR-concepten. Er is niet één concept, ik geloof dat er een twintigtal concepten circuleren. En natuurlijk is de vraag ook: wat is je doelstelling? Wij verwachten een meer decentrale productie in de komende jaren. Dan moet je op de juiste locatie de juiste capaciteit kunnen inplanten. De bouw van gigantische kerncentrales, zoals in de jaren zeventig, is dan een aflopend verhaal. Nu willen we nucleaire energie meer in het hernieuwbare-energielandschap optimaliseren. En dus zijn kleine centrales waarschijnlijk veel opportuner.

“Wat hier gaat gebeuren, is dat de markt gaat spelen. Niet alleen in Europa denken we eraan met zo’n technologie te werken. Dat is ook in Azië het geval. Uiteindelijk komt er hier een marktselectie en zien we binnen pakweg tien jaar de markt de SMR-types opdelen in twee types en die worden het dan.”

Lees ook: