‘Rijkste man van wie je nog nooit gehoord hebt’ aast op Nord Stream 2-pijpleiding

Stephen P. Lynch, een Amerikaanse zakenman met een omstreden verleden in Rusland, zou graag de eigenaar worden van de beschadigde Nord Stream 2-pijpleiding. Hij ziet een overname als een uitgelezen strategische kans om de invloed van de Verenigde Staten in de Europese energiepolitiek te versterken. De zakenkrant The Wall Street Journal bracht zijn opmerkelijke plan naar buiten.

De pijpleiding, oorspronkelijk bedoeld om Rusland en Duitsland via de Oostzee te verbinden, werd nooit in gebruik genomen. Al vóór de sabotage in september 2022 had Gazprom, het Russische staatsgasbedrijf en de eigenaar van de leiding, de gasleveringen stopgezet als reactie op de westerse steun aan Oekraïne. De explosies, die volgens onderzoekers duidelijk sabotage waren, maakten de infrastructuur onbruikbaar. Nord Stream schat de herstelkosten op meer dan 1,2 miljard euro. De zaak sleept voort in Zwitserse en Britse rechtbanken, waarbij onder andere verzekeraars zoals Lloyd’s of London betrokken zijn.

Van vrijwilliger tot investeerder

De Amerikaanse zakenman Stephen P. Lynch wil via een Zwitserse faillissementsprocedure de pijpleiding overnemen, maar dat vereist de goedkeuring van het Amerikaanse ministerie van Financiën vanwege de sancties tegen Rusland. De investeerder ziet de overname als een unieke kans. “Het komt hierop neer: dit is een kans die zich maar eens in een generatie voordoet om als Amerikanen en Europeanen controle te krijgen over de Europese energievoorziening voor de rest van het fossiele tijdperk”, zei hij in een zeldzaam interview. Hij diende in februari een officieel verzoek in bij het Amerikaanse ministerie van Financiën om te mogen onderhandelen. Volgens The Wall Street Journal heeft hij al met senatoren en functionarissen gesproken om steun voor zijn plan te winnen.

Lynch’ band met Rusland gaat terug tot de jaren 1990, toen hij als vrijwilliger van het Vredeskorps naar het land vertrok. Daar hielp hij mee aan lokale projecten in een periode van ingrijpende economische en sociale veranderingen. Gefascineerd door de kansen die het chaotische post-Sovjetland bood, ging hij na het behalen van een master aan Wharton (de businessuniversiteit waar ook president elect Donald Trump school heeft gelopen) opnieuw naar Rusland. Hij richtte Monte Valle Partners op en kocht vastgoed en andere activa op die anderen te risicovol vonden. 

Zijn bekendste – en meest omstreden – deal was zijn betrokkenheid bij de veiling van activa van Yukos, het voormalige Russische oliebedrijf dat door de overheid werd ontmanteld. Lynch en zijn partners kochten activa tegen lage prijzen, terwijl critici spraken van politieke manipulatie. Hoewel een Britse rechter in 2019 oordeelde dat er geen bewijs was voor onregelmatigheden, blijft zijn naam verbonden aan de schimmige zakenpraktijken van die tijd.

Rivalen

Nord Stream 2 is meer dan een infrastructuurproject; het is een geopolitiek wapen geworden. De pijpleiding, die 11 miljard dollar kostte om te bouwen, is een symbool van Russische energiehegemonie in Europa. Maar met de oorlog in Oekraïne en de Europese focus op alternatieve gasbronnen lijkt de toekomst van het project zo goed als onbestaand. Volgens Moniek De Jong, onderzoeker aan de UGent, heeft Nord Stream 2 weinig kans op een comeback. “Rusland heeft de leveringen gestopt voordat de pijpleidingen waren beschadigd. Er werd geen einddatum gekleefd op de zogezegde werkzaamheden die tot de stillegging leidden. Daarna is het gesaboteerd, terwijl Europa op dat moment had aangegeven zo snel mogelijk over te zullen schakelen op niet-Russisch gas”, stelde ze in een eerder gesprek met Trends.be.

“De Russische regering, maar ook Gazprom hebben gezegd dat ze er zeker nog voor openstonden Nord Stream te repareren”, aldus nog De Jong. “Maar dat lag ook aan de Europese bedrijven die meededen. Wintershall, E.ON (nu Uniper), Gasunie, Engie en alle andere bedrijven hebben allang hun verliezen die ze met die Russische gasconnecties hebben geleden in Nord Stream en Nord Stream 2, afgeschreven. Ze gaan door met hun bedrijfsvoering zonder Russisch gas. Het zal voor hen een non-issue zijn.”

Lynch denkt daar iets anders over. Hij gelooft dat, ongeacht de huidige geopolitieke situatie, de infrastructuur ooit weer in gebruik genomen zal worden. Volgens The Wall Street Journal ziet hij de pijpleiding als een buitenkans omdat andere potentiële bieders, zoals Russische of Chinese partijen, afgeschrikt worden door de complexiteit en de risico’s. Hij wil voorkomen dat rivalen van de Verenigde Staten daarvan profiteren.

Trump-donateur

Hoewel Lynch zich presenteert als een strateeg die Amerikaanse belangen wil dienen, roept zijn verleden scepsis op. Zijn nauwe banden met Rusland en zijn eerdere controversiële deals maken hem in de ogen van critici een risicovolle keuze. Toch benadrukken voorstanders, zoals Lee Wolosky, een voormalige adviseur van de Amerikaanse president Joe Biden, dat Lynch’ ervaring net een voordeel is. “Hij begrijpt als geen ander hoe Rusland werkt. Dat maakt hem geschikt om een project als Nord Stream 2 in goede banen te leiden”, liet Wolosky optekenen.

Lynch, die ooit zei dat hij “de rijkste man wil zijn van wie je nog nooit gehoord hebt”, verhuisde in 2019 met zijn gezin naar Miami, deels door de toenemende sociale spanningen in Rusland. Als openlijk homoseksuele zakenman wist hij zich jarenlang staande te houden in een conservatieve en vaak vijandige zakenwereld. Zijn vermogen om relaties te onderhouden met invloedrijke functionarissen beschouwt hij als een noodzakelijke overlevingsstrategie, geen politieke keuze. Lynch doneerde tijdens de recente presidentsverkiezingen meer dan 300.000 dollar aan commissies die Trump steunen en aan het Republikeins Nationaal Comité.

De toekomst van Nord Stream 2 hangt af van een lopende faillissementsprocedure in Zwitserland, waarin in januari een uitspraak wordt verwacht. Lynch hoopt tegen die tijd groen licht te krijgen van de Amerikaanse overheid om een bod uit te brengen.