De federale regering is het vrijdag eens geraakt over de artikelen van de grondwet die ze voor herziening vatbaar verklaart. Een daarvan is het befaamde Artikel 195, dat de procedure voor herziening van de grondwet omschrijft en als achterpoort voor een staatshervorming kan dienen.
Dat hebben premier Alexander De Croo (Open Vld) en de bevoegde ministers Annelies Verlinden (CD&V) en David Clarinval (MR) bekendgemaakt na afloop van de vergadering van het kernkabinet.
Voor alle duidelijkheid: het is het volgende parlement dat die artikelen dan nog effectief moet aanpassen, waarvoor dan ook nog een tweederdemeerderheid nodig is. En dat hangt dus af van het resultaat van de verkiezingen van 9 juni.
Confederalisme behoort tot de mogelijkheden
De verklaring bouwt voort op de vijf artikelen waarover de regering het in 2021 al eens was geraakt.
Twee daarvan hadden betrekking op de procedure om de uitslag van de verkiezingen geldig te verklaren. Ons land was daarvoor door de rechters in Straatsburg op de vingers getikt omdat het de parlementsleden zelf zijn die hun eigen verkiezingen geldig verklaren, zonder vorm van beroep. Daar kan nu een grondwettelijke mouw aan worden gepast.
Twee andere artikels slaan op de regeringsvorming. Daarbij kan bijvoorbeeld een mechanisme worden ingeschreven om lang aanslepende onderhandelingen te deblokkeren of zelfs nieuwe verkiezingen te organiseren.
Het vijfde artikel was het befaamde Artikel 195. Dat omschrijft de procedure voor de herziening van de grondwet en kan dus als achterpoort dienen voor een staatshervorming. “Met een herziening van artikel 195 kan er na de verkiezingen werk worden gemaakt van een nieuwe staatsstructuur”, zei minister Verlinden. “Een belangrijke stap voor de toekomst van ons land op vlak van staatsstructuur en bevoegdheidsverdelingen.” Dat staat ook met die woorden in de toelichting bij de lijst.
Volgens premier De Croo bouwt die formulering geen beperking in van de richting die een eventuele staatshervorming zou uitgaan. Het door N-VA gewenste confederalisme zou bijvoorbeeld tot de mogelijkheden behoren.
Grondrechten en klimaatneutraliteit
De lijst effent daarnaast ook het pad voor de verankering van een aantal grondrechten. De benoeming van die rechten en vrijheden kan gebeuren via Titel II van de grondwet (of via artikel 195). Dat kan ook gaan over ethische rechten, zoals abortus of euthanasie, het recht op veiligheid, het recht op een billijk proces of de vrijheid van verplaatsing.
Artikel 7 bis openstellen kan dan weer het pad effenen voor de verankering van de principes van de klimaatneutrale samenleving.
Andere artikels openstellen moet dan weer zorgen voor een meer gender-evenwichtige samenstelling van de regering, of voor een aanpassing van het briefgeheim en de vrijheid van drukpers aan de moderne, digitale samenleving. Bij dat laatste wordt ook de deur opengezet om mensen effectief te bestraffen die online haat spuien over LGBTQI+-mensen.
En tot slot is er de Senaat. De lijst maakt het mogelijk die verder te hervormen of zelfs af te schaffen.
Finale lijst
Het werk is hiermee niet af. Nu is het aan de Kamer en de Senaat om een eigen lijst goed te keuren. Dat gebeurt normaal gezien respectievelijk op 8 mei en 17 mei.
De finale tekst is voor 23 mei. Die herneemt de artikelen die in elk van de drie lijsten staan. Eens die gepubliceerd is, is de Kamer formeel ontbonden.
