Frits Goldschmeding, de oprichter van het uitzendconcern Randstad, is vrijdag op 90-jarige leeftijd overleden. Goldschmeding, een van de rijkste en meest invloedrijke Nederlandse ondernemers, stond bekend om zijn innovatieve visie op uitzendarbeid. Wat is zijn nalatenschap? We vroegen het aan Jan Denys, arbeidsmarktspecialist en woordvoerder bij Randstad België.
Hoe heeft Frits Goldschmeding volgens u de cultuur en de waarden van Randstad vorm gegeven? Hoe worden die vandaag nog nageleefd in het bedrijf?
JAN DENYS. “Hij is de stichter van het bedrijf. Het ligt voor de hand dat iemand die een bedrijf opricht, de cultuur en waarden sterk beïnvloedt. Goldschmeding was op verschillende domeinen zijn tijd vooruit. Hij was een van de eersten die het businessmodel van uitzendarbeid zoals we dat nu kennen ontwikkelden. Hij had een licentiaatsverhandeling gemaakt waarin hij dat concept theoretisch uitwerkte en toen is hij er zelf aan begonnen. Hij heeft de uitzendarbeid niet uitgevonden, maar hij heeft het concept wel groot gemaakt en het bedrijf is snel marktleider geworden. Zijn invloed reikte tot in ons land, waar hij Interlabor oprichtte, omdat hij dacht dat de naam Randstad te Nederlands was.
“Oog hebben voor zowel de vraag als het aanbod is altijd fundamenteel geweest en zit nog altijd in de cultuur van Randstad. Goldschmeding zag ook al vroeg in dat uitzendarbeid een business was die gevoelig lag. Hij was visionair in het besef dat correct handelen essentieel was voor duurzaamheid. Soms worden we gezien als ‘heiliger dan de paus’, maar dat komt omdat we altijd streven naar de hoogste normen van correctheid. Overheden die controles uitvoeren, erkennen dat Randstad een goede naam heeft. We zijn een groot bedrijf, dus statistisch gezien kan er wel eens iets misgaan, maar onze lange traditie en onze goede naam blijven standhouden.”
Beschouwt u dat als de belangrijkste les die Randstad van zijn oprichter heeft geleerd?
DENYS. “Ja, maar hij was ook heel erg commercieel ingesteld. Hij kwam snel naar België en opende zijn eerste kantoor in Brussel op basis van econometrische modellen die aantoonden dat je een agglomeratie van 1 miljoen inwoners nodig had om uitzendarbeid rendabel te maken. Het waterlelieprincipe, waarbij kantoren op strategische afstanden werden geopend om een netwerk te creëren, is een concept van hem.
“Hij was ook bekend om zijn voorspellingen van recessies, gebaseerd op rekenkundige formules die hij zelf had ontwikkeld (een conjunctuurindicator, gebaseerd op waarnemingen en modellen van de econoom Nikolaj Kondratieff, nvdr). In Nederland was hij een icoon en behoorde tot de maatschappelijke elite. De internationalisering van Randstad kwam pas na zijn tijd als CEO, met de overname van Vedior als beslissende stap.
“Zijn sterkte lag in uitzendarbeid, maar hij was nogal gefixeerd daarop en was tegen andere vormen van dienstverlening zoals werving en selectie. Pas nadat hij van het voorplan was verdwenen, werd Randstad een bredere hr-provider. Als hij langer CEO was gebleven, zouden er spanningen zijn geweest door zijn strikte focus op uitzendarbeid.”
‘Zijn enthousiasme en gedrevenheid pakten de zaal vol jonge mensen in’
Jan Denys (Randstad)
Nieuw tijdperk
Is er een herinnering die u kunt delen waaruit Goldschmedings impact op de ontwikkeling van Randstad België blijkt?
DENYS. “Een persoonlijke herinnering is een toespraak aan de Universiteit van Antwerpen, waar hij een onderscheiding kreeg. Hij was toen al in de zeventig, maar zijn enthousiasme en gedrevenheid pakten de zaal vol jonge mensen in. Hij had een manier om impact te hebben, ongeacht zijn leeftijd. Dat toont aan hoe inspirerend hij was en hoe hij mensen kon motiveren met zijn visie en passie.”
Hoe ziet u de toekomst van Randstad in het licht van zijn erfenis?
DENYS. “We zitten nu in een nieuwe fase van digitalisering met een grote impact op de business. De uitdaging is welke oude waarden van Goldschmeding standhouden in dit tijdperk. Voor hem was de consulent de sleutelfiguur, een rol die nu door digitalisering verandert. Het is boeiend om te zien wat van zijn erfenis de tijd zal trotseren en wat zal verdwijnen. Zijn focus op correct handelen en wederzijds belang blijft echter een fundamenteel principe dat ook in de toekomst relevant zal blijven.”
In 1960 richtten Frits Goldschmeding en zijn studiegenoot Ger Daleboudt met elk 500 gulden Uitzendbureau Amstelveen op, gebaseerd op Goldschmedings scriptie over tijdelijke arbeid. De eerste uitzendkracht, een studente moderne talen, werd persoonlijk door Goldschmeding naar haar nieuwe werkgever gebracht. Het bedrijf groeide snel, mede dankzij de bloeiende economie en de behoefte aan arbeidskrachten, vooral voor deeltijdwerk. In 1963 veranderde de naam in Randstad en in 1965 begon de internationale uitbreiding naar Brussel. Tegen het einde van de jaren zeventig was het honderdste filiaal geopend.
Goldschmeding gold als eigenzinnige denker die zich met veel details in het bedrijf bemoeide, schrijft de Nederlandse financiële krant FD. Toen Randstad in de jaren 1990 een nieuw hoofdkwartier bouwde, had Goldschmeding alle specificaties over de airconditioning, liften en isolatie persoonlijk berekend.
Zijn intense werklust had impact op zijn privéleven. Hij trouwde drie keer. Hij had drie dochters uit zijn eerste huwelijk. Na zijn vertrek als CEO bleef hij nauw betrokken en uitte hij kritiek op dure overnames door zijn opvolger.
Zijn sociale betrokkenheid kwam naar voren in projecten zoals de bouw van het zeilschip Stad Amsterdam en de oprichting van een liefdadigheidsstichting in 2016, waar hij een deel van zijn vermogen aan schonk.
