De Golfstaat Qatar heeft gewaarschuwd dat het zijn gasleveringen aan Europa zal staken als de Europese Unie nieuwe boetes oplegt via haar duurzaamheidsregels. Volgens zijn minister van Energie Saad Sherida al-Kaabi is de impact van de Corporate Sustainability Due Diligence Directive, die boetes tot 5 procent van de wereldwijde jaaromzet mogelijk maakt, onacceptabel. “Als ik 5 procent van mijn omzet verlies door aan Europa te leveren, lever ik niet aan Europa. Ik bluf niet”, zei hij tegen Financial Times.
De richtlijn, die in 2027 van kracht wordt, verplicht bedrijven hun volledige toeleveringsketen te controleren op mensenrechten- en milieuschendingen. Voor een groot energiebedrijf als QatarEnergy, dat duizenden leveranciers wereldwijd heeft, is dat volgens minister al-Kaabi praktisch onmogelijk. Hij stelt dat de eisen miljoenen zouden kosten en honderden extra werknemers zouden vergen. “Ik zou waarschijnlijk duizend mensen nodig hebben of miljoenen moeten uitgeven om audits uit te voeren op elke leverancier”, klinkt het. Bovendien is het volgens hem onrealistisch om een energieproducent zoals QatarEnergy volledig te laten voldoen aan de EU-doelstellingen van een nettonuluitstoot tegen 2050.
Essentiële leverancier
Qatar, een van ’s werelds grootste exporteurs van vloeibaar aardgas (lng), is sinds de afbouw van Russisch gas een onmisbare leverancier voor Europa geworden. Europese landen hebben als reactie op de Russische invasie van Oekraïne geprobeerd hun afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen, en QatarEnergy heeft daar met langlopende contracten op ingespeeld. Zo levert het gas aan Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland. Toch benadrukte al-Kaabi dat de nieuwe regelgeving niet alleen de gasleveringen raakt, maar ook andere belangrijke exportproducten van Qatar, zoals meststoffen en petrochemie.
Daarnaast kan de regelgeving invloed hebben op het investeringsbeleid van de Qatar Investment Authority, het staatsinvesteringsfonds van Qatar. Hoewel QatarEnergy heeft aangegeven bestaande contracten te respecteren, sluit al-Kaabi juridische stappen niet uit als het bedrijf wordt geconfronteerd met hoge boetes. Hij suggereerde wel een mogelijk compromis waarbij de boetes alleen betrekking hebben op inkomsten gegenereerd in Europa, in plaats van de wereldwijde omzet. “Maar als je mijn totale wereldwijde omzet wilt belasten, slaat dat nergens op”, zegt de energieminister.
Kritiek op EU-regelgeving
De Corporate Sustainability Due Diligence Directive heeft wereldwijd al kritiek gekregen van bedrijven, zowel binnen als buiten de EU. Ze noemen de regels te streng en vrezen dat ze bedrijven op een concurrentienadeel plaatsen. Cefic, de Europese brancheorganisatie voor de chemische industrie, waarschuwde dat de richtlijn aanzienlijke juridische risico’s met zich brengt en pleitte voor versoepeling en vereenvoudiging van de eisen.
Niet-Europese bedrijven zoals QatarEnergy zullen boetes riskeren als ze meer dan 450 miljoen euro netto-omzet genereren binnen de EU. Voor Qatar, waar de energie-inkomsten direct bijdragen aan de staatsbegroting, heeft de impact van dergelijke boetes ook bredere economische gevolgen. “Dit is het geld van de mensen. Niemand zou accepteren dat we dat soort bedragen verliezen”, aldus al-Kaabi.
Breder geopolitiek perspectief
De spanningen tussen Qatar en de EU illustreren bredere geopolitieke uitdagingen in de Europese energievoorziening. Mathieu Blondeel, energieonderzoeker aan de VU Amsterdam, ziet in de huidige situatie een weerspiegeling van de diversificatiestrategie van Europa. “Europa heeft maatregelen genomen om de afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen en blijft inzetten op de diversificatie van energiebronnen”, zei hij in een eerder gesprek met Trends.be. “Noorwegen is de grootste leverancier van gas aan andere Europese landen, gevolgd door de Verenigde Staten en Qatar. Daarbovenop zijn er plannen om de gasinvoer uit Azerbeidzjan te verdubbelen. Dat ondanks het feit dat Azerbeidzjan een vergelijkbare situatie heeft met Armenië als Rusland met Oekraïne, wat vaak onbesproken blijft. Realpolitik blijft een rol spelen in de energievoorziening; ook Europese landen blijven naar pragmatische oplossingen zoeken om aan hun energiebehoeften te voldoen.”
Blondeel benadrukt dat die ontwikkelingen niet alleen voor Europa, maar ook voor Rusland grote gevolgen hebben. “Het verlies van de Europese markt zal Gazprom dwingen zich strategisch te heroriënteren naar andere markten zoals China.”
