Premier Michel: ‘Ik merk een hernieuwd vertrouwen bij bedrijven’

Onze eerste minister verdedigt de sociaal-economische hervormingen van zijn regering. Hij deelt zijn ambities en zijn enthousiasme om, samen met onder meer Macron en Rutte, Europa te transformeren tegen 2019.

2018 wordt zijn mediajaar. Aan het einde van het interview vertrouwt Charles Michel ons toe dat hij dit jaar “meer tijd wil doorbrengen met de journalisten” om de regeringsboodschap beter te kunnen overbrengen. Hij wil ook wat meer tijd vrijmaken voor lezingen en bezoeken. De eerste minister zal zich nauwelijks bezighouden met de gemeenteraadsverkiezingen, hij weet naar eigen zeggen zelfs niet zeker of hij zich kandidaat zal stellen. Maar hij is wel van plan “de vaart erin te houden” tot de Europese verkiezingen van 2019 en samen met de collega’s “van zijn generatie” te proberen nieuwe impulsen aan het Europese project te geven.

Er werd de afgelopen weken opgeroepen tot een Europese mobilisatie voor het klimaat en de energietransitie. Wenst u in 2018 nog meer inspanningen te doen op dat gebied?

CHARLES MICHEL. “Ja. De energietransitie zal een centrale plaats innemen in een groot project: het nationale investeringspact. We moeten de klimaatverandering beschouwen als een kans om te innoveren, onderzoek te doen en toegevoegde waarde te creëren. Als een instrument voor een strategie die groei, werkgelegenheid en welzijn bevordert. Het is van fundamenteel belang dat de burgers daarbij betrokken zijn. We zien in één generatie een opmerkelijke evolutie in de manier waarop de mensen zich verplaatsen, in de keuzes die ze maken bij de bouw of de renovatie van woningen.”

Wat zal er gebeuren met de kernenergie?

MICHEL. “We moeten maatregelen nemen ten voordele van het klimaat en de fossiele brandstoffen achter ons laten. Daarnaast moeten we de energiebevoorrading verzekeren en garanderen dat energie betaalbaar blijft voor bedrijven en gezinnen.”

Dat is een pleidooi om de kerncentrales langer dan 2025 open te houden.

MICHEL. “Nee. Het is wettelijk bepaald dat we in 2025 uit kernenergie stappen. Ik sluit me aan bij dat wettelijke kader. Telkens als we het te gemakkelijk maken af te wijken van de timing, wordt het moeilijker innovatie en investeringen te stimuleren ten voordele van de alternatieven voor kernenergie.”

Is het tijdschema niet te krap?

MICHEL. “Is het ambitieus in 2025 uit de kernenergie te willen stappen? Ja. Maar dat wil niet zeggen dat we het niet moeten doen.”

Is de energietransitie geen kans om de ontwikkeling van Europese topbedrijven te bevorderen? In de digitale sector is ons dat niet gelukt. Daar domineren Google, Apple, Facebook en Amazon de wereldmarkt.

MICHEL. “Er staan inderdaad geen Europese bedrijven aan de top in de digitale economie. Maar we hebben wel een heleboel zeer veelbelovende kmo’s. Zodra ze succes hebben, worden ze opgekocht door de Amerikaanse of de Aziatische reuzen. Hoe komt het dat zij over zulke gigantische kapitalen beschikken? Omdat de toegevoegde waarde die ze in Europa realiseren niet of nauwelijks is belast. Een aantal Europese landen heeft zeer gespecialiseerde aftrekposten ontwikkeld, zoals Ierland. Grote bedrijven zoeken er onderdak.”

België is niet achtergebleven met de ontwikkeling van aftrekposten voor ondernemingen.

MICHEL. “Dat is waar. Maar de recente hervorming van de vennootschapsbelasting, met de verlaging van het nominale tarief en de vermindering van het aantal aftrekposten, gaat in de goede richting.”

Op wie rekent u voor die fiscale vooruitgang in Europa? Op de Franse president Emmanuel Macron?

MICHEL. “Emmanuel Macron kan een van de drijvende krachten zijn die Europa in beweging brengen. Vooral als hij erin slaagt in eigen land een drijvende kracht te zijn. Als Macron in Frankrijk de ene na de andere hervorming verwezenlijkt, zal dat het vertrouwen versterken van mensen die betwijfelen of die hervormingen daadwerkelijk zullen worden uitgevoerd.”

Je zou hetzelfde kunnen zeggen over België en de reacties op uw hervormingen.

MICHEL. “Toen ik eerste minister werd, heb ik gemerkt dat onze partners betwijfelden of onze hervormingsintenties wel in de praktijk zouden worden gebracht. Drie jaar later zijn de sociale bijdragen gedaald van 33 procent naar 25 procent, en is de loonhandicap ten opzichte van onze buurlanden nu een loonvoordeel van 0,2 procent. We hebben de arbeidsmarkt hervormd om de e-commerce te ontwikkelen, processen opgestart om de kosten van de sociale zekerheid onder controle te houden, enzovoort.”

Het herstel is minder robuust dan in andere Europese landen. Hoe verklaart u dat?

MICHEL. “Op alle socio-economische punten overtreffen we de meest optimistische verwachtingen van het Planbureau, de Nationale Bank en de Europese Commissie. Het enige punt waarop België wat lager scoort, is de groei. Om de eenvoudige reden dat we de crisis van 2008 veel beter zijn doorgekomen dan andere landen van de eurozone. Uiteraard ligt het groeipercentage in die landen nu hoger dan bij ons.”

Er is niet alleen de groei, maar ook de werkgelegenheid. Die is toegenomen sinds 2014, maar volgens Eurostat is die toename lager dan in 22 andere Europese landen.

MICHEL. “Dat heeft voor een deel te maken met een specifieke demografie, waardoor veel mensen op de arbeidsmarkt komen. Desondanks neemt de werkgelegenheid weer toe. In drie jaar zijn 170.000 banen gecreëerd. Natuurlijk zouden 180.000 banen beter zijn, maar je moet erkennen dat een dynamiek is ontstaan. Als ik bedrijven bezoek, merk ik een hernieuwd vertrouwen en vitaliteit.”

Wat is het nut van een budgetneutrale hervorming van de vennootschapsbelasting? Zo neem je met de ene hand wat je met de andere hand geeft.

MICHEL. “Die neutraliteit is een politieke doelstelling, maar dat neemt niet weg dat een eerlijke taxshift plaatsvindt ten voordele van de kmo’s. Het waren vooral de grote tot zeer grote bedrijven die van de aftrekposten profiteerden. Zij werden veel minder belast dan de kmo’s.”

Waarom hebt u de onroerende voorheffing opgetrokken tot 30 procent en zult u de effectenrekeningen belasten?

MICHEL. “Aan de ene kant hebben we een veel te grote belastingdruk op arbeid en aan de andere kant moeten we onze sociale zekerheid en de overheidstaken financieren. Als we de belastingen verschuiven naar de consumptie, dalen de inkomsten omdat de mensen hun aankopen in het buitenland zullen doen. De enige oplossing die overblijft, zijn de inkomsten uit kapitaal. Onroerend goed is gemakkelijk, want je kunt dat niet verplaatsen. Maar het is riskant een sleutelsector zoals de bouw in gevaar te brengen. Maar roerende inkomsten zijn zeer mobiel. Zonder harmonisatie op Europees niveau hebben alle landen moeite om de belasting op arbeid verder te verlagen. Maar het is duidelijk dat een heleboel landen zich bewust zijn van dat probleem.”

In afwachting van die harmonisatie worden de Belgische spaarders geviseerd. Vooral de hogere middenklasse, aangezien de rijksten zich kunnen indekken.

MICHEL. “Hoeveel van onze medeburgers hebben een effectenrekening van 500.000 euro? Zeer weinig. Ik zou die categorie geen middenklasse noemen. Zelfs geen hogere.”

U hebt het al verschillende keren gehad over “mijn of onze generatie”. Hebben uw collega’s van rond de veertig een andere kijk op de wereld?

MICHEL. “In Europa is dat overduidelijk. Sinds een jaar of twee verklaren leiders als Emmanuel Macron, Mark Rutte, Xavier Bettel en Paolo Gentiloni onomwonden dat ze in Europa geloven. Dat neemt niet weg dat we vinden dat Europa te technocratisch is, dat het te weinig voeling heeft met de zorgen van de burgers, dat het te interventionistisch is op sommige terreinen en te afwezig op andere. We hebben een duidelijk beeld van wat ons in de komende maanden te doen staat. Als in Duitsland de CDU en de SPD, twee sterk op Europa gerichte partners, de regering zullen vormen, dan hebben we tijd tot de Europese verkiezingen van 2019 om werk te maken van de economische ontwikkeling, de veiligheid, de buitenlandse politiek en de migratieproblematiek. We willen de controle over de politieke impulsen terug.”

De Amerikanen willen hun ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem verhuizen. U hebt dat veroordeeld. Waarom?

MICHEL. “We strijden allemaal tegen het terrorisme. Waarom zou je dan olie op het vuur gooien? Meer dan ooit vind ik dat Europa in dat deel van de wereld een ambitieuzere politieke rol moet spelen. Zowel de Palestijnen als de Israëliërs luisteren naar ons. Als we geloofwaardig willen zijn en een belangrijkere plaats willen innemen op het internationale toneel, dan moeten we niet komen aanzetten met madeliefjes. We zullen politiek pas meetellen als we een Europese defensiemacht in de NAVO hebben. Als we voor onze veiligheid niet afhankelijk willen zijn van personen als Donald Trump, moeten we zelf keuzes durven te maken.”

Er is nog een andere zorgwekkende buur: Rusland.

MICHEL. “Rusland is bezig de democratieën te destabiliseren met cyberaanvallen en nepnieuws. Het land speelt een belangrijke rol in Libië en Syrië en vormt aan de Europese grenzen een bedreiging voor de territoriale integriteit. De Europese strategie ten opzichte van Rusland werkt niet. We moeten proberen een andere politieke dialoog te voeren met Rusland, waarbij we die punten ter sprake brengen en ook de energiekwesties en de economische betrekkingen bespreken. Ik ga in januari naar Moskou. We moeten proberen de situatie met Rusland te de-escaleren. Als Europa aan zijn buitengrenzen te maken krijgt met instabiliteit, dan kan dat Europa zelf destabiliseren. We hebben er belang bij buiten Europa op te treden.”