Politici gijzelen het herstel

Waren dit normale tijden, dan was de Amerikaanse economie op weg om een ingetogen expansie neer te zetten.

Maar dit zijn geen normale tijden. De economie wordt in Amerika en Europa gegijzeld door politici die verkeerde beslissingen nemen op het slechtst mogelijke tijdstip. Als de economie het beter doet dan de voorspelde 2 procent, dan wordt de werkloosheid teruggedrongen tot beneden de 9 procent en wint Barack Obama de verkiezingen in november. Maar tegenslag en slecht beleid duwen de economie weer in recessie en dan zijn Obama’s kansen ten dode opgeschreven.

Doorgaans is het herstel na een crisis getemperd omdat banken, gezinnen en ondernemingen dan de schulden afbetalen die ze tijdens de boomjaren opstapelden. De VS vertrekken met één groot nadeel. Bij vorige crisissen vulden andere landen het vacuüm van de afnemende privé- en overheidsbestedingen op met een grotere vraag naar Amerikaanse producten. Maar dit keer zit het grootste deel van de rijke wereld in de problemen.

Gelukkig heeft de spaarquote van de gezinnen zich gestabiliseerd rond 5 procent van het beschikbaar inkomen. Het gevolg is dat het totaal volume aan bankleningen, dat van 2008 tot begin 2011 inkromp, nu weer groeit. Goldman Sachs schat dat het spaargedrag van de particulieren, dat in 2009 nog 3,2 procentpunten afschaafde van de groei, nu weer tot de groei bijdraagt (zie grafiek).

Risico op een failliet
In 2012 daalt de inflatie tot onder 2 procent. Dat verhoogt de koopkracht van de consumenten en moedigt de Fed ertoe aan om haar belofte van kortetermijnintresten in de buurt van nul waar te maken.

Maar zowel in Europa als in de Verenigde Staten raken de politici het maar niet eens over hoe ze de problemen moeten aanpakken. Het resultaat is een verlamming van het beleid en sluipende besparingsdrang. De VS kunnen geen oplossing bieden voor de schuldencrisis in Europa en voor de crisis van de banken. Ze moeten wel een prijs betalen als Europa zelf niet slaagt. De export wordt getroffen en de Amerikaanse banken gaan de leningen beperken als ze ten prooi vallen aan hetzelfde verlies aan vertrouwen als hun Europese tegenhangers.

Uiteraard kunnen de Amerikaanse politici op hun eentje de economie doen kapseizen. De tijdelijke federale stimulans neemt af en afdankingen in de overheidsinstanties van de staten hebben grofweg 0,4 procentpunt toegevoegd aan de werkloosheidsgraad. De budgettaire verstrakking is gedoemd om te verscherpen in 2012 omdat de verlaagde belasting op de lonen en een aantal meer royale voordelen van de werkloosheidsverzekering eind 2011 aflopen, terwijl de federale besparingen in werking treden. Alles samen kan dat 2 procent afschaven van het bbp, genoeg om de groei weer terug te dringen naar nul of lager.

Obama heeft voorgesteld om dat te neutraliseren met 447 miljard dollar aan stimuleringsmaatregelen. In het beste geval krijgt hij de helft. In theorie kunnen hij en het Congres een grotere stimulans koppelen aan een meer ambitieuze verlaging van het tekort, waarbij voorzieningen zoals gezondheidszorg en pensioenen, en belastingen hervormd worden.

Het ideale vehikel daarvoor is een speciale commissie die in het komende decennium 1,2 tot 1,5 biljoen dollar moet vinden om het tekort te verlagen. Maar die commissie krijgt het moeilijk in een verkiezingsjaar waarin beide partijen zich dieper in hun loopgraven terugtrekken.

GREG IP (redacteur Amerikaanse economie van The Economist)