‘Politici begrijpen niet dat er een nieuwe sociale klasse is ontstaan’

De politici in Europa hebben nog niet begrepen dat er na de crisis een nieuwe sociale klasse is ontstaan. Dat zegt Amid Faljaoui, directeur van de Franstalige Roulartamagazines.

Als we de peilingen mogen geloven, maakt Frankrijk zich op om massaal op het Front National te stemmen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. In Wallonië voorspellen geheime peilingen uitstekende scores voor de extreemlinkse PTB. Die zou in Luik zelfs de eerste partij worden.

Het Publifin-schandaal speelt uiteraard een rol in de populariteit van de PTB, maar de gemene deler tussen de Waalse, de Franse, de Britse (voor de brexit) en Amerikaanse (Donald Trump) kiezers, is de toename van de inkomensongelijkheid. Dat is de echte oorzaak van rechts en links populisme.

Dankzij mijn collega’s van het Zwitserse magazine Bilan ontdekte ik de Bulgaarse romanschrijver Guéorgui Gospodinov. Hij meent dat de melancholie die zo kenmerkend is voor zijn land, overal in Europa binnen gesijpeld is. Als romanschrijver weet hij dat de grote geschiedenis geschreven is door overwinnaars, maar dat de verhalen geschreven zijn door de verliezers. De Bulgaarse schrijver herinnert er ons aan dat een kritische massa van haat, onveiligheid en waanzin zich opstapelt in onze wereld, dat alles jammer genoeg verveelvoudigd door de nieuwe media die er geld uitslaan. De meningen radicaliseringen, het woord bevrijdt zich en zoals hij zo mooi schrijft, “sluimert een inwendig jihadisme in elk van ons”.

Richard Wilkinson en Kate Pickett, twee Britse demografen, delen de mening als Gospodinov. Ze bestudeerden jarenlang verschillende landen en kwamen tot het besluit dat de opgang van ongelijkheid de oorzaak is van de huidige malaise. De onderzoekers toonden aan dat een zwakke sociale status de psychologische stress verhoogt en dat is uiteraard wat er gebeurt als je werkloos bent of wanneer je je facturen niet kan betalen, zelfs al heb je een stabiele job.

Thomas Scheff, een Californische onderzoeker, bewees ook dat de dreiging van sociale evaluatie de belangrijkste oorzaak is van een piek van stresshormonen. Hoe meer je vernederd wordt, hoe meer je je waardigheid verliest, hoe meer je zelfvertrouwen een deuk krijgt en hoe meer je vatbaar wordt voor geweld of een stem voor extremistische partijen. Met andere woorden: trots en schaamte zijn de eerste motivatie van de stemming van een burger. En wanneer ongelijkheid toeneemt, is het de schaamte die het overneemt en vaak aanzet om extremistisch te stemmen.

Dat verklaart ook de woede van de burgers toen Louis Michel onhandig het “hongerloon” van 4800 euro netto van de Belgische parlementsleden ter sprake bracht. Terecht of niet, zijn verklaringen werden geïnterpreteerd als een nieuw teken dat het België van bovenaf geen contact meer had met de werkelijkheid, met het België van beneden, dat van de meerderheid van de bevolking. De les is duidelijk: de politici in Europa hebben nog niet begrepen dat er na de crisis een nieuwe sociale klasse is ontstaan. We kunnen die nieuwe klasse het precariaat noemen (een samentrekking van precair en proletariaat), een sociale klasse die verteerd wordt door de economische onzekerheid en de dagelijkse schrik voor een precaire toestand. Om te vermijden dat de bedreigde sociale klasse dreigend wordt, moeten onze politici antwoorden op hun vragen. Hoe eerder hoe beter…