‘Poetin is voor Xi wat Mussolini voor Hitler was’

‘China leert dat het democratische Westen nog een reservoir van eendracht en daadkracht heeft. Maar als Rusland uiteindelijk met geweld territoriaal voordeel boekt, zal China zich vooral onze oorlogsmoeheid herinneren.’ Dat zegt professor Marc De Vos.

Uit onze geschiedenis kennen we het spel van allianties en ententes, die Frankrijk, Engeland en Rusland aan het begin van de twintigste eeuw smeedden, om Duitsland en zijn alliantie met Oostenrijk en Italië te counteren. De geschiedenis herhaalt zich zelden, maar durft wel te rijmen. Zal de oorlog in Oekraïne een nieuwe machtscombinatie van allianties inluiden in de 21ste eeuw?

Alvast de Europese Unie en de Verenigde Staten zijn met de brutale aanval door Rusland meer verenigd dan ooit sinds president George Bush jr. in 2003 Irak binnenviel. President Barack Obama deed de VS strategisch kantelen richting Azië en negeerde rode lijnen in Syrië. Donald Trump zag de Russische president Vladimir Poetin liever dan de Duitse bondskanselier Angela Merkel en voerde een handelsoorlog tegen de Europese Unie. Nu herleeft de trans-Atlantische band, met de NAVO als speerpunt.

De alliantie van Amerika en Europa wordt gevoed door de wereldwijde concurrentie tussen vrijheid en onvrijheid, tussen democratie en autocratie, waarvan het afglijden van Rusland naar een oorlogszieke dictatuur een exponent is. President Joe Biden hield eerder een wereldtop van de democratie. Wat toen een symbolische oefening leek, krijgt door Oekraïne plots historisch belang.

Ondanks de laffe invasie van een soeverein, democratisch en vreedzaam land, ondanks meedogenloze bloedbaden onder onschuldige burgers, ondanks de schending van alle denkbare internationale regels en normen, staat China over Oekraïne stilzwijgend aan de zijde van Rusland. Dat is de belangrijkste geostrategische vaststelling van dit conflict. In Europa opent Rusland een nieuw front met het Westen. China trekt dat front door in Azië, en zo wereldwijd.

In de Chinese media en de sociale media, allemaal zorgvuldig gecontroleerd en gecensureerd door het communistische regime, luiden over Oekraïne alleen de propaganda en de paranoia uit het Kremlin. De Chinese publieke opinie, zelf al jarenlang gehersenspoeld met een narratief over de wederopstanding van China na een eeuw van internationale vernedering, wordt nog verder tegen het Westen opgezweept.

Die publieke opinie dient een regime dat onder president Xi Jinping almaar meer van een autocratie naar een dictatuur is afgegleden. Zowel Xi als Poetin teert op opgefokte emoties van nationale revanche en bedreiging. Beiden cultiveren een personencultus van de onvervangbare leider op een historische missie, wiens persoon met het staatsbelang samenvalt. Ze geloven in het verval en de decadentie van het Westen. Ze identificeren de huidige wereldorde met een historische blamage voor hun land, en ambiëren een alternatief waarin macht recht geeft. En ze hebben daarvoor legers en wapentuig gebouwd.

In een andere historische parallel is Poetin voor Xi wat Mussolini voor Hitler was: een ideologische zielsverwant, een persoonlijke vriend, een wegbereider voor de echte clash, die moet komen wanneer niet Rusland maar China de wapens zou laten spreken. We weten niet of het zover komt. Maar de mogelijke casus belli van Taiwan zal deels in Oekraïne gemaakt worden. China leert dat het democratische Westen nog een reservoir van eendracht en daadkracht heeft. Maar als Rusland uiteindelijk met geweld territoriaal voordeel boekt, zal China zich vooral onze oorlogsmoeheid herinneren.

Intussen mogen we de versnelde loskoppeling van de Chinese economie van de globalisering verwachten. Dat was al zo op het gebied van de digitale technologie en het internet. De energie, de grondstoffen en de kapitaalmarkten volgen. Economisch zal China zichzelf ten aanzien van het Westen minder kwetsbaar maken, en ten aanzien van andere regimes sterker. Daarmee kan China de spil worden van een nieuwe globale economische alliantie, de opstap voor een strategische alliantie. Rusland staat al te springen.