‘Plus est en vous, niet alleen in het onderwijs’

De situatie in het onderwijs is niet meer dan een spiegel van onze bestuurscultuur. Wat onze scholen overkomt, overkomt ook het land, stelt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Plus est en vous.Telkens als ons onderwijs een paar plaatsen zakt in de internationale rankings, duikt de slagzin van de jezuïeten op in de commentaren. Er zit meer in u. Wie zijn of haar geschiedenis kent, weet dat niet de jezuïeten maar de heren van Gruuthuuse uit het middeleeuwse Brugge de vaders van die gedachte zijn. Het was hun wapenspreuk. Kwatongen beweren dat je dat enkel kunt weten als je lang geleden naar school bent geweest, want vandaag leer je daar je geschiedenis blijkbaar niet meer kennen.

Plus est en vous is geen onschuldige gedachte. Spontaan denken we dat het een aansporing is om beter te presteren. Goed is in dat geval niet goed genoeg. Je kunt beter, als je maar hard genoeg je best doet. Die interpretatie is even aanlokkelijk als verraderlijk. Ligt het altijd aan jezelf als je ergens niet in slaagt? Betekent elke mislukking, elk minder resultaat, elke uitschuiver dat je niet hard genoeg hebt geprobeerd? Plus est en vous betekent ook dat je meer kunt dan je denkt. Er schuilt meer talent in jou dan je ooit voor mogelijk had gehouden. Dat is een veel positievere gedachte, die in elk geval tot minder burn-outs zal leiden. Eerder leidt ze tot zelfvertrouwen. En daarmee kom je al een heel eind.

Nu is het weer de wiskundige kennis van de twaalfjarigen, waarmee we op een hellend vlak blijken te zitten. Wie goed heeft opgelet in de les natuurkunde, weet trouwens hoe je de versnelling van een voorwerp op een hellend vlak kunt berekenen. Je hebt er een beetje driehoeksmeetkunde voor nodig, wat volgens de internationale rankings een steeds groter probleem wordt. Zonder er de draak mee te willen steken – want de tendens is al vele jaren zichtbaar en verontrustend genoeg – lijkt het toch verstandig niet alle druk bij het onderwijs alleen te leggen. Jazeker, we hebben ons vastgereden in talloze hervormingen. We hebben administratieve waterhoofden gecreëerd die op hun beurt tot een diarree aan papierwerk hebben geleid. Het percentage onderwijzend personeel dat niet voor de klas staat, is nooit gezien. Het aantal leerkrachten dat uitstroomt en het aantal arbeidsongeschikten eveneens. Tegelijk is het onderwijs sterk gesyndicaliseerd en log.

Toch is de situatie in het onderwijs niet meer dan een spiegel van onze bestuurscultuur. Wat onze scholen overkomt, overkomt ook het land. We hebben onszelf vastgereden in structuren, regeldrift en voortdurende veranderingen, naargelang van waar de politieke wind komt. Het lijkt alsof we steeds meer geld – belastingen dus – nodig hebben om het systeem min of meer drijvend te houden. Na zes staatshervormingen is België één groot bestuurlijk waterhoofd. We krijgen geen begroting dichtgefietst, we kunnen de lagere middenklasse niet beschermen tegen inflatie en we krijgen de arbeidsmarkt niet ernstig hervormd. Ook al beseffen we zeer goed dat daar de sleutel ligt om onze welvaart te redden. We krijgen geen Oosterweel gebouwd, geen windenergie aan land en geen koeienstal gesloten. Het zit op alle niveaus en het overstijgt zelfs de politiek. De sociale partners slagen er evenmin in om ernstige akkoorden te sluiten. Denk aan de nachtarbeid in de e-commerce. Iedereen kan dat, behalve wij.

Daarom: plus est en vous. We kunnen meer dan we denken. Niet blij zijn met ‘maar’ enkele procenten begrotingstekort. Niet rusten vooraleer 80 procent van de actieve bevolking daadwerkelijk actief is. Ook in Brussel of Wallonië. Europese klimaatdoelstellingen halen. Mobiliteit lostrekken, desnoods met nieuwe infrastructuurwerken, perfect openbaar vervoer maar ook rekeningrijden. Een staatshervorming met bestuurlijke eenvoud als belangrijkste doelstelling. En opnieuw een bank vooruit in de internationale onderwijsstatistieken. Plus est en vous. Alles begint met erin te geloven. Als het lukt, zal de kiezer wel volgen.