Pleidooi voor een sterkere Europese Unie met ambitieuze politici

De EU moet zichzelf wederom in de markt zetten en een duidelijk doel vooropstellen, zodat er opnieuw vertrouwen kan worden gecreëerd.

Het is weer tijd om de kalenders te vervangen. Balansen worden opgemaakt, prognoses worden gesteld. 2016 was een turbulent jaar en enkele gebeurtenissen zullen nog lang tot het collectieve geheugen behoren. Het referendum over de Brexit, de verkiezing van Donald Trump als Amerikaans president en de politieke instabiliteit in Turkije zijn fenomenen die de internationale markten overhoop kunnen halen. Alsof de wereldhandel nog niet met genoeg uitdagingen te kampen had. De vraag die vele bedrijfsleiders zich vandaag stellen, luidt: wat zijn de gevolgen voor onze economie en ondernemers in Europa? Het antwoord weet nog niemand, maar het kan worden gestuurd door de beleidsmakers. We hebben dus nood aan moedige politici die drie doelstellingen bewerkstelligen: maak werk van een gemeenschappelijke visie, vergeet de ‘one size fits all’-aanpak en neem de Europese handelsbarrières weg.

Wereldhandel na de economische crisis: uitdagingen

Sinds enkele jaren kent de Chinese economie een negatieve evolutie. De groeivooruitzichten bleken te optimistisch en werden naar beneden bijgesteld, terwijl de consumptie en de export daalden. De Europese Unie kent dan wel een duurzame groei, maar met een fragiele 1% ligt het tempo aan de lage kant. Ook de BRIC-landen hebben het niet onder de markt door de olieprijzen en de opflakkerende spanningen in het Midden-Oosten. Toch was het niet al kommer en kwel: sinds mei vertoonden handelsindicatoren een stijging in exportorders, zowel in de opkomende als de ontwikkelde markten, een goed teken voor de vooruitzichten in 2017. Trump als president en het Brexitreferendum gooiden echter roet in het eten. Hoe de relaties tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie er binnen enkele jaren zullen uitzien, kan nog niemand voorspellen. Meer zekerheid hebben we over de gevolgen van de gebeurtenissen over de grote plas. De grote verliezers van Trumps presidentiële beleid zijn de ontwikkelende markten, waaronder landen met hoge externe financieringsvereisten, lage externe en financiële buffers en hoge externe schulden. In landen als Turkije, Zuid-Afrika en Argentinië luiden de alarmbellen.

De Europese Unie kan deze uitdagingen enkel het hoofd bieden als ze op het internationale toneel weer als blok één stemgeluid kan laten horen. Daarom is de opdracht duidelijk: bewerkstellig een gezamenlijke visie. Doortastende maatregelen zijn nodig, maar enkel mogelijk wanneer het einddoel duidelijk is en wordt gedeeld door alle betrokkenen. De EU moet zichzelf wederom in de markt zetten en een duidelijk doel vooropstellen, zodat er opnieuw vertrouwen kan worden gecreëerd.

Vergeet ook die ‘one-size-fits-all’-aanpak. De EU probeert een grote groep landen in een gelijkaardige richting te sturen, maar zo werkt het niet. Economische groei en sociale vooruitgang moeten op het meest efficiënte niveau worden bewerkstelligd. Europa heeft verschillende economieën die verschillend gemanaged moeten worden om groei te verwezenlijken. In het groeiende noorden en het slabakkende zuiden kan je niet dezelfde strategie toepassen. In Zuid-Europa stijgt de werkloosheid en dalen de lonen. Nationale politici hebben vrijheid nodig om de maatregelen te nemen die beantwoorden aan de problemen in hun specifieke markten. Deze vrijheid is de enige manier om welvaart op te bouwen en komaf te maken met de oneerlijke verdeling tussen hogere en lagere klassen.

Ondernemersbarrières in Europa

Deze suggesties zijn echter praat voor de vaak zolang de schijnbare politieke besluiteloosheid op Europees niveau aanhoudt. De Europese Unie zou een sterk blok met een gedeelde strategie op wereldvlak moeten zijn, maar is dit vandaag allerminst. Het lijkt te blijven twijfelen welk politiek model het in de toekomst wil uitbouwen. De nakende onderhandelingen over de uitstap van het Verenigd Koninkrijk zijn hierbij exemplarisch: het behouden van de vrije markt én het opheffen van het vrij verkeer van personen gaat niet. Eén van deze dogma’s zal moeten barsten. De terughoudendheid van lidstaten over een eengemaakte unie met een duidelijk gamma aan regels en beslissingsmodellen zorgt voor onzekerheid die ondernemers en bedrijven doet wegdrijven richting andere werelddelen. Het toenemende populisme in de deelstaten en de bijhorende politieke instabiliteit verdorren het klimaat om te ondernemen en te investeren. Dat onderhandelde handelsakkoorden als TTIP en CETA te elfder ure worden herzien en teruggedraaid, versterkt het beeld van de Europese Unie als bureaucratisch apparaat dat de goedkeuring van haar bevolking verliest. Daarnaast kampt de Europese Unie met een endemische handicap, namelijk het probleem van de financiering: de banksector staat in Europese Unie niet zo sterk als in de Verenigde Staten en het regelgevend kader is minder duidelijk.

Neem dus die barrières weg. Handel moet zo veel mogelijk internationaal gebeuren. Als Europese kmo’s, die verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de jobcreatie en 99% van de Europese bedrijven uitmaken, concurrentieel willen blijven, moeten ze hun schaal vergroten. Europa heeft de schaalvoordelen van een groter bevolkingsaantal dan de Verenigde Staten. Maak daar nu eens gebruik van.

De lezer van dit stuk wordt er waarschijnlijk niet vrolijker op. Toch heeft de Europese Unie alles in handen om de volgende jaren opnieuw een referentie te zijn in de wereldeconomie. Daar is Europees leiderschap voor nodig. Daar hebben we ambitieuze politici voor nodig!