Pieter Timmermans (VBO): ‘Als we nu niet de nodige stappen zetten, zullen we de prijs betalen met hogere energiekosten en zwakkere concurrentiepositie’

België moet een speciaal vergunningentraject opstellen voor cruciale investeringen in ons energiesysteem. Doen we die investeringen nu niet, dan betalen we daar ooit de prijs voor, zegt VBO-voorzitter Pieter Timmermans.

Op 2 oktober organiseerde de werkgeversorganisatie VBO samen met Boston Consulting Group een conferentie over onze energievoorziening. De meeting bracht CEO’s van grote bedrijven zoals John Cockerill en Fluxys samen met beleidsmakers. “Onze energieprijzen zijn hoger dan die in veel andere Europese landen en we blijven afhankelijk van energie-import”, blikt VBO-voorzitter Pieter Timmermans terug. “De afgelopen jaren hebben aangetoond hoe kwetsbaar ons systeem is wanneer er calamiteiten zijn”, stipt Jonas Geerinck, managing director & senior partner bij Boston Consulting Group (BCG), aan.

Waarom is het Belgische energiesysteem nog steeds zo’n prangend issue? De kerncentrales blijven toch langer open en er komt een energie-eiland in de Noordzee?

PIETER TIMMERMANS. “De urgentie van aanpassingen aan ons energiesysteem is de jongste jaren sterk toegenomen. Overal groeit het besef dat dit onderwerp hoog op de agenda moet staan. ‘De revolutie van de pc veertig jaar geleden en de smartphone twintig jaar geleden zal vandaag die van de energiesector zijn’, zei ik in mijn speech. Het zal de manier waarop we leven, werken en de economie laten draaien drastisch beïnvloeden. Energie is het bloed van de economie. Zonder een stabiel en coherent plan dat deze veranderingen structureel ondersteunt, lopen we het risico dat we onze welvaart verliezen.

“De vraag naar elektriciteit blijft toenemen en we hebben simpelweg niet genoeg aanbod. We zullen alle mogelijke energievormen nodig hebben, van kernenergie tot biofuels, windenergie en zonnepanelen. Het is geen kwestie van voor of tegen zijn, we hebben ze allemaal nodig om ons energiesysteem te versterken.”

Wat zijn de belangrijkste pijlers van zo’n robuust energiesysteem?

TIMMERMANS. “Dat zijn er drie: probleemstelling, coherentie en langetermijnplanning. We moeten niet alleen focussen op de technologieën zelf, maar ook op de infrastructuur die deze technologieën nodig hebben. We willen windmolens op zee, maar dan komt de elektriciteit aan in Oostende en blijkt dat we geen kabel hebben om die landinwaarts te brengen. Het ontbreekt ons nog te vaak aan een geïntegreerd systeem waarin alle technologieën en infrastructuren samenkomen.

“Wij hebben een wake-upcall gekregen door de crisis in Oekraïne, die heeft duidelijk gemaakt dat we onze infrastructuur moeten verbeteren. Het betekent dat er veel moet worden geïnvesteerd in netwerken voor elektriciteit en waterstof. Gelukkig kunnen we hier ook de privésector bij betrekken door middel van publiek-private samenwerkingen (pps).”

JONAS GEERINCK. “De Belgische economie is bijzonder afhankelijk van energie en heeft behoefte aan stabiele vooruitzichten. De afgelopen jaren hebben aangetoond hoe kwetsbaar ons systeem is wanneer er calamiteiten zijn. Het toont aan dat we op lange termijn moeten denken, veel verder dan een politieke legislatuur. Bovendien zijn de beslissingen die tot nu zijn genomen veel te ad hoc: zonnepanelen aanmoedigen, windmolens bouwen in de Noordzee, kernreactoren langer laten draaien… Wat ontbreekt is een link tussen al die zaken. Infrastructuur moet zich op een samenhangende manier ontwikkelen.”

Hoe cruciaal is de samenwerking tussen de verschillende overheden in België?

TIMMERMANS. “Zonder samenwerking blijven we steken in bureaucratische procedures die alles vertragen. Het is niet alleen een kwestie van politiek, maar ook van praktische haalbaarheid. Als we zeggen dat we kerncentrales open willen houden, dan moeten we nu bepalen welke investeringen nodig zijn.

“Er moet een interfederale samenwerking en planning zijn. Als je ziet hoe lang projecten als Boucle du Hainaut of Ventilus duren… In het huidige tempo lopen we het risico afhankelijk te worden van andere landen, een te hoge rekening te krijgen en onze klimaatdoelstellingen niet te halen. We hadden gehoopt dat de regeringen er tegen oktober zouden zijn om hen aan te sporen binnen zo’n kader te werken. Helaas is dat niet het geval.

“We moeten ook een speciaal vergunningstraject opzetten voor cruciale projecten. Het kan niet dat investeerders na twee jaar nog altijd niet weten of ze mogen starten. Als je na twee jaar nog niet weet waar je staat, is je investeringsmodel verouderd en moet je opnieuw beginnen.

Wat moet er gebeuren om een stabiel investeringsklimaat voor het energiesysteem te creëren?

TIMMERMANS. “Het grootste probleem vandaag is dat het kader onstabiel en onzeker is. Daarnaast moeten we duidelijk zijn over de investeringen die nodig zijn, en over het rendement dat die kunnen opleveren. Als je weet dat de opbrengsten groter zullen zijn dan de initiële investering, dan is het verantwoord om daar geld voor te lenen.”

Hoe kan België aantrekkelijker worden gemaakt voor investeringen in het energiesysteem?

TIMMERMANS. “België moet duidelijk maken dat het vastbesloten is om te investeren in zijn energiesysteem. Pps’en zijn van cruciaal belang. Dit is geen geld dat je in een bodemloze put gooit, maar investeringen die het land vooruithelpen. Ze helpen ons om economische groei te realiseren en tegelijkertijd te voldoen aan onze klimaatdoelen.

“Bovendien moeten we zorgen voor snelle en efficiënte vergunningsprocedures. Als we dat kunnen, krijgen we een aantrekkelijk investeringsklimaat dat niet alleen ons energiesysteem verbetert, maar ook onze economische concurrentiekracht versterkt.”

Hoe verhoudt België zich tot andere Europese landen in energievoorziening?

TIMMERMANS. “Ons land ligt op een strategische plek in Europa, maar we moeten ons afvragen of we op lange termijn voldoende voorbereid zijn. Onze energieprijzen zijn hoger dan die in veel andere Europese landen en we blijven afhankelijk van energie-import. De oorlog in Oekraïne heeft ons getoond hoe kwetsbaar ons energiesysteem is. Dat maakt het essentieel om te investeren in infrastructuur die ons minder afhankelijk maakt van externe energiebronnen. Niets doen kan nog veel duurder uitvallen, waarschuwde ik onlangs. Als we nu niet de nodige stappen zetten, zullen we ooit de prijs betalen met hogere energiekosten en een zwakkere concurrentiepositie.

GEERINCK. “Als deze investeringen worden gedaan binnen het duidelijke kader waar wij om vragen, kunnen ze worden geoptimaliseerd. Als we onze netwerkbeheerders vragen om te investeren in infrastructuur op basis van vijf verschillende scenario’s, zal dat onvermijdelijk meer kosten dan wanneer we een duidelijke richting aangeven. Dat neemt niet weg dat de financiering en uitvoering van deze investeringen, in termen van materiaal en talent, niet eenvoudig zullen zijn.”