Pensioenleeftijd van 66 jaar baart zorgen: ‘Werken is ook een vorm van welzijn’

Uit een recente studie blijkt dat acht op de tien Belgen twijfelen of ze tot hun 66ste kunnen werken. Stephanie Heurterre van Securex en pensioenexpert Steven Vanduffel leggen uit hoe dat komt en wat werkgevers kunnen doen om hun mensen gemotiveerd te houden. “Mensen willen voelen dat hun werk nuttig is.”

Maar liefst 80,4 procent van de Belgische werknemers denkt niet tot 66 jaar of langer te kunnen werken, blijkt uit een onderzoek van Securex. Een zorgwekkend cijfer, zeker nu de pensioenleeftijd dit jaar tot die grens is opgetrokken. Toch verrast dat resultaat niet, zegt Stephanie Heurterre, senior hr-consultant en betrokken bij het onderzoek.

“We krijgen bij opleidingen en coachingsessies vaak dezelfde signalen van leidinggevenden en medewerkers”, zegt ze. “Veel werknemers voelen de druk van de verhoogde werkbelasting, terwijl werkgevers kampen met openstaande vacatures en een tekort aan geschikte profielen. Dat leidt tot een vicieuze cirkel van stress en onzekerheid.”

Volgens Heurterre voelen leidinggevenden zich “gesandwicht” tussen de verwachtingen van bovenaf en de noden van hun teams. “Ze moeten de balans vinden tussen productiviteit en het welzijn van hun medewerkers, wat zeker sinds de coronacrisis een steeds grotere uitdaging is.” Naast de werkdruk spelen ook privéfactoren een rol. “Mensen hebben steeds vaker gezondheidsproblemen of zorgen in hun privésfeer, onder meer met betrekking tot hun kinderen of ouder wordende ouders”, legt Heurterre uit. Daarnaast worden medewerkers zwaarder belast doordat veel vacatures traag of niet ingevuld raken, waardoor ze extra taken moeten opnemen.

Volgens Heurterre wordt te weinig aandacht besteed aan bewustmaking en dialoog over langer werken. “De boodschap is vaak puur informatief: dit is de nieuwe pensioenleeftijd. Maar er wordt weinig gewerkt aan een draagvlak en motivatie. Mensen moeten weten dat werken niet alleen een verplichting is, maar ook een vorm van welzijn kan betekenen, als het op een haalbare manier wordt georganiseerd.”

Onderzoek toont aan dat werknemers die hun werk als zinvol ervaren, een veel hogere motivatie en werktevredenheid hebben. “Als mensen voelen dat hun werk nuttig is en dat ze autonomie hebben, blijven ze langer gemotiveerd”, zegt Heurterre.

Zware beroepen

Steven Vanduffel, specialist in pensioenen en professor aan de VUB, benadrukt dat niet iedereen in staat is tot 66 jaar te werken. “Voor sommige mensen is langer werken echt geen optie. Denk aan werknemers met een fysiek of mentaal belastende baan, of die zorg dragen voor een familielid. Voor hen moet een oplossing, zoals vervroegd pensioen, mogelijk blijven of kan een deeltijds pensioen een uitweg bieden”, stelt hij.

Een belangrijk discussiepunt blijft de impact van zware beroepen. Vaak beginnen werknemers in die sectoren op jonge leeftijd te werken, waardoor ze na 40 tot 45 jaar volledig uitgeput zijn. Bovendien toont onderzoek aan dat lager opgeleide mensen gemiddeld minder lang leven, waardoor zij minder lang van hun pensioen kunnen genieten. Vanduffel pleit er daarom voor de pensioenleeftijd beter af te stemmen op de lengte van de loopbaan. “Daarnaast zou iedereen de mogelijkheid moeten hebben om vroeger met pensioen te gaan, tegen een lager maandelijks pensioenbedrag uiteraard. Als mensen de mogelijkheid hebben om uit te stappen, kan dat hen motiveren om goed te blijven presteren, in plaats van zich voort te slepen tot de wettelijke pensioenleeftijd. Wie meer opbouwt via onder meer aanvullende pensioenpijlers, kan zich dat misschien permitteren.”

Heurterre vraagt zich af of dat wel wenselijk is. Ze wijst op het belang van de herwaardering van oudere medewerkers: “Een arbeider die dertig jaar in de bouw heeft gewerkt, bezit een onschatbare kennis. Misschien wil een deel van die groep jonge collega’s begeleiden en opleiden. Als we werknemers tijdig ondersteunen en hen een haalbaar, gezond takenpakket aanbieden, kunnen we hun ervaring beter benutten en tegelijk hun carrière verlengen.”

Groot en klein

Om werknemers langer inzetbaar te houden, moeten werkgevers meer focussen op een combinatie van werkvermogen en zin in werk. Stephanie Heurterre raadt werkgevers aan vroegtijdig in gesprek te gaan met medewerkers over hun motivatie en uitdagingen. “Werkgevers kunnen hun mensen ook extra flexibiliteit bieden in taken en werkregimes, alsook opleiding en ontwikkeling stimuleren, zodat oudere werknemers andere rollen kunnen opnemen.

Volgens Heurterre zijn die inspanningen niet alleen haalbaar voor grote bedrijven, maar ook voor kmo’s. “In een kmo is de afstand tussen de leidinggevende en de werknemer vaak kleiner, waardoor de drempel voor dialoog lager ligt. Het hoeft geen grootschalig hr-project te zijn, zolang er maar consequent aandacht is voor welzijn en werkplezier.” Om de werkdruk beter te verdelen dienen vacatures ook sneller ingevuld te worden, al beamen de experts dat dit, gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt, niet vanzelfsprekend is.

Betere pensioenopbouw

Ook een betere financiële planning draagt bij aan het welzijn van werknemers. “Veel mensen maken zich zorgen over hun financiële toekomst. Ze weten niet of ze voldoende middelen zullen hebben om een zorgeloos pensioen te genieten. Daar moet veel meer op worden ingezet”, aldus Steven Vanduffel. Hij benadrukt dat het efficiënter beleggen van pensioenspaargeld een groot verschil kan maken.

Volgens Vanduffel zou de overheid ook meer moeten doen om de tweede en de derde pensioenpijler (aanvullend pensioen via de werkgever en individueel pensioensparen) te verbeteren. “Veel werkgevers bieden hun werknemers een aanvullend pensioen aan via groepsverzekeringen, maar die zijn vaak niet optimaal belegd. Daardoor blijft het rendement laag en krijgen mensen minder pensioen dan mogelijk is”, zegt hij.

Een oplossing zou zijn pensioenfondsen toegankelijker te maken voor kleine ondernemingen en zelfstandigen, zodat zij beter kunnen sparen voor later. Ook zou het kostenplaatje van pensioenspaarproducten in de derde pijler drastisch verlaagd moeten worden, zodat de burgers een pak meer rendement kunnen halen.

Vooroordelen

Stephanie Heurterre wijst op een ander probleem: de manier waarop de arbeidsmarkt oudere werknemers bekijkt. “We verwachten dat ze langer werken, maar tegelijk krijgen ze minder kansen. Er is een angst dat ze niet meer mee kunnen met de technologie of dat ze te duur zijn.”

Onderzoek van de UGent heeft aangetoond dat leeftijdsdiscriminatie nog altijd wijdverspreid is. Stephanie Heurterre pleit voor een mentaliteitswijziging: “Werkgevers moeten verder kijken dan de leeftijd en zich afvragen: wat kan deze persoon nog betekenen voor het bedrijf? Door oudere werknemers te waarderen en actief te ondersteunen, kun je hun ervaring behouden en de krapte op de arbeidsmarkt beter aanpakken.”