Pascal Blanqué (hoofdeconoom Amundi Institute): ‘De inflatie is er wanneer mensen zeggen of denken dat die er is’

Pascal Blanqué van het Amundi Institute verbindt economie, sociologie, geschiedenis en psychologie om een totaalbeeld te krijgen van de huidige inflatiedynamiek. “We staan aan de vooravond van een regimewissel in hoe mensen op inflatie reageren.”

Maand na maand gaan de inflatiecijfers wereldwijd in stijgende lijn zonder enig teken van afzwakking. In de eerste maanden focusten vooral insiders, de financiële markten, economen en centraal bankiers daarop. De laatste maanden is inflatie mainstream geworden. Iedereen wordt ermee geconfronteerd in de supermarkt, aan de benzinepomp en in de media.

Pascal Blanqué, hoofd van het Amundi Institute, de onderzoekstak van de gelijknamige vermogensbeheerder, buigt zich al decennia over thema’s die op het snijvlak leven tussen economie, politiek, psychologie en filosofie. Hij ziet al die domeinen samenkomen in de huidige inflatie-ontwikkelingen, die volgens hem veel meer zijn dan een louter monetair fenomeen. “De inflatie is niet enkel en alleen te wijten aan een stijgende geldhoeveelheid. Dat is een noodzakelijke voorwaarde, maar niet de enige.”

Wat doet inflatie omslaan van een monetaire zaak naar een breder maatschappelijk en psychologisch fenomeen?

PASCAL BLANQUÉ. “Inflatie is een opeenstapeling van verhalen die zich exponentieel verspreiden en er zo een massafenomeen van maken dat zelfversterkend is. Je ziet duidelijk dat het narratief de laatste tijd is omgeslagen van een structurele groeivertraging naar inflatie. Op die manier ontstaan er ook bepaalde verwachtingen over inflatie.”

Is dat een gestaag proces of gaat dat snel?

BLANQUÉ. “Dat kan heel snel gaan. De inflatie is er wanneer mensen zeggen of denken dat die er is.”

Hoe kunnen we herkennen dat inflatieverwachtingen worden losgeslagen? In het Engels spreekt men van ‘unanchored‘.

BLANQUÉ. “Dat krijg je wanneer de centrale banken aan geloofwaardigheid verliezen en de rentecurve niet meer onder controle krijgen. Dat kun je zien als de langetermijnrentes plots de lucht in gaan of wanneer bepaalde inflatie-indekkingen op de financiële markten in prijs stijgen. Daarnaast zijn consumentenenquêtes, zoals die van Michigan State University, een goede graadmeter.”

Ziet u daar nu iets van?

BLANQUÉ. “Sommige van die dingen zijn momenteel aan de gang. Ik denk ook dat het DNA van de centrale banken veranderd is, waardoor ze te braaf zullen reageren. Ze lopen nu al heel erg achter de feiten aan en ze kunnen de kloof die de inflatie heeft geslagen niet meer dichten.”

Welke signalen vangt u vanuit de samenleving op in verband met de inflatie?

BLANQUÉ. “Dat ging van onwetendheid naar ontkenning en verrassing en dan naar herkenning en zelfversterking. Inflatie is zoals elk ander economisch proces eentje van prijsontdekking, zeker wanneer het al zo lang geleden is dat we nog inflatie gehad hebben. Het doet herinneringen aan de laatste serieuze inflatieperiode van de jaren zeventig opflakkeren. Je ziet de inflatie toenemen in domeinen die niet gehinderd zijn door stokkende aanvoerketens, enkel en alleen op basis van verhalen en actoren die elkaar aanstoken.”

Hoe belangrijk is het om een soort collectief geheugen of bewustzijn rond inflatie te hebben?

BLANQUÉ. “Dat is fundamenteel. In al mijn werk leg ik er de nadruk op dat je financiële of economische fenomenen niet kunt begrijpen zonder ze ook vanuit psychologisch standpunt te bekijken, waarin herinneren en vergeten een bepalende rol spelen. Mensen vormen verwachtingen op dezelfde manier als herinneringen. Dat collectieve geheugen bestaat uit korte- en langetermijnherinneringen. Die laatste bestaan vooral uit grote verhaallijnen uit het verleden die nog deels overeenkomen met de werkelijkheid van toen, maar waar een deel ook al van vergeten is. Je zou nu kunnen stellen dat we aan de vooravond staan van een regimewissel in hoe mensen op inflatie reageren, gevoed door ervaringen uit het verdere verleden zoals in de jaren zeventig. Niet dat de geschiedenis zich herhaalt, maar de psychologie van de mensen en hun reacties zijn wel gelijkaardig omdat hun referentiekader bestaat uit die ervaringen uit het verleden.”

Wat kunnen beleidsmakers doen om dat psychologische en sociale aspect van inflatie aan te pakken?

BLANQUÉ. “De druk op hen neemt toe. Kijk maar naar hoe de Amerikaanse president Joe Biden eronder lijdt of hoe sterk er naar ECB-voorzitter Christine Lagare wordt gekeken. Als eerste reactie vragen mensen hulp van de overheid via subsidies en andere steunmechanismen. Inflatie leidt tot meer budgettaire tegemoetkomingen van de overheden, wat de inflatiedynamiek verder aanwakkert. Daarnaast zullen monetaire beleidsmakers altijd de kritiek krijgen dat ze te laat gereageerd hebben. Zij staan natuurlijk voor zware dilemma’s tussen de inflatie aanpakken of de economische vraag en groei fnuiken. Inflatie die te wijten is aan de aanbodkant van de economie, kun je niet aanpakken door de vraag te temperen.”