Pandemiemodelbouwer Jan Baetens (UGent): ‘De piek in de ziekenhuisopnames kan lang aanslepen’

Volstaat de paaspauze om de besmettingscurve te breken? Is deze derde golf de laatste? En wat heeft het virus nog in petto voor ons? We vragen het aan Jan Baetens (UGent), een van de modelleurs die het aantal ziekenhuisopnames voorspelt.

Covid-19 blijft het land gijzelen zolang de ziekenhuisopnames te hoog zijn. Regeringen worden verplicht om maatregelen te nemen, zoals de nieuwe paaspauze, terwijl het herstel van de economie in de startblokken blijft steken. Boven het bed van elke minister hangen daarom de wiskundige modellen en grafieken die het aantal ziekenhuisopnames voorspellen. In België hebben de universiteiten van Gent, Hasselt en Namen zich verenigd in het RESTORE-consortium om de curves te voorspellen en de beleidsmakers te gidsen.

De voorbije dagen schrok de regering zich een hoedje toen bleek dat ziekenhuisopnames snel stegen en afweken van de gemiddelde aantallen die de modellen voorspeld hadden. Zonder extra maatregelen dreigde een derde golf de ziekenhuizen opnieuw te overspoelen. Professor Jan Baetens (UGent) maakt deel uit van het consortium en licht toe wat we de volgende maanden mogen verwachten van het virus.

Waarom steeg het aantal ziekenhuisopnames de voorbije dagen sneller dan de modellen verwacht hadden?

JAN BAETENS. “De modellen hielden rekening met de hogere besmettelijkheid van de Britse variant. Op basis van een extra besmettelijkheid van 40 à 50 procent, voorspelden de modellen tussen 250 en 600 hospitalisaties per dag rond de tweede helft van april.

“De modelvoorspellingen van eind februari hielden echter geen rekening met de beperkte versoepelingen die er in maart zijn geweest. Helaas kunnen we politieke beslissingen niet voorspellen. Verder gingen de modellen ook uit van een optimaal vaccinatietempo dat voorlopig niet waargemaakt wordt. De conclusie luidt dat we te optimistisch bleken op basis van de beste inzichten van eind februari.

“Toch ligt de toename van het aantal ziekenhuisopnames nog altijd binnen de vork van de voorspellingen van eind februari. Het aantal hospitalisaties ligt hoger dan voorspeld door bijvoorbeeld het ‘Hasseltse’ model, lager dan verwacht door het ‘Gentse’ model en ongeveer op de voorspelling van het ‘Naamse’ model. De meest recente update van ons model toont dat de piek richting 400 à 500 ziekenhuisopnames per dag kan gaan tegen de eerste week van april. Vergeet niet dat het om voorspellingen gaat, die omgeven zijn met onzekerheid. Een hogere opnamepiek valt dus niet uit te sluiten.

Welk impact kan de ‘paaspauze’ hebben op de curves?

BAETENS. “De nieuwe maatregelen zullen pas over twee weken effect hebben. Het gaat niet om een strikte lockdown, maar in het verleden volstonden gelijkaardige maatregelen om de curve te laten dalen. Dat lukt deze keer wellicht ook, al moeten we een slag om de arm houden. We hebben nu te maken met de besmettelijkere Britse variant aan de ene kant, en aan de andere kant een aan vaart winnende vaccinatiecampagne als tegengewicht. De grote onbekende is de mate waarin de maatregelen worden opgevolgd.

“Op basis van drie weken paasvakantie, en op basis van een contacttoename met 25 procent bij de jongere bevolking verwachten we met ons model een piek van 400 tot 500 ziekenhuisopnames vanaf de eerste week van april. De piek wordt wellicht niet meer zo hoog dankzij het stijgend aantal vaccinaties, maar afhankelijk van de maatregelen die na de paasvakantie gelden kan de piek wél lang aanslepen. In elk geval zal het tijd vragen om deze derde besmettingsgolf neer te slaan. Dankzij de vaccinaties kan het virus zich moeilijker verspreiden, maar besmettingen zullen blijven doorgaan in de populatie die nog niet gevaccineerd is. De vaccinatiestrategie om in grote lijnen van oud naar jong te gaan is logisch gezien de kwetsbaarheid van de oudere bevolking, maar dat betekent wel dat je het meest mobiele deel van de bevolking het laatst vaccineert. Bij de twintigers en dertigers kan het virus nog lang circuleren.

Is deze derde golf de laatste golf?

BAETENS. “Wellicht wel, maar we kunnen geen garanties geven. Als er een nieuwe variant opduikt die 80 procent besmettelijker is dan het oorspronkelijke virus, dan kan je een vierde golf niet uitsluiten, zeker als er versoepeld wordt. Als alles goed gaat, bereiken we door de vaccinaties tegen de zomer een groepsimmuniteit die hoog genoeg is om een vierde golf te voorkomen. Maar zelfs dan moet je rekening blijven houden met lokale uitbraken voor de rest van het jaar. Bij de jeugd zal het virus verder circuleren, waardoor er uitbraken kunnen ontstaan in oudere groepen met een gedaalde immuniteit. Een pandemie duurt doorgaans twee tot drie jaar en dat zal deze keer niet anders zijn. Na deze derde golf zijn we dus nog niet verlost van covid-19, maar het vaccin zou het leven wel aangenamer moeten maken.

Is er in het verleden te snel versoepeld?

BAETENS. “Eind februari was al duidelijk dat we op een derde golf afstevenden. Als elk model in min of meerder mate storm voorspelt, dan hou je daar toch rekening mee? Het zou beter geweest zijn om niet te versoepelen voor mei, zoals aangekondigd op de persconferentie van 22 februari. Ik begrijp dat de druk groot was om vanaf 1 maart, toen de cijfers lager waren, wat te versoepelen, maar onderschat de signaalfunctie niet van versoepelingen. De bevolking krijgt de indruk dat het ergste achter de rug is en dat alles goed komt. Je dreigt als beleidsmaker ook je geloofwaardigheid te verliezen met een stop-go-beleid. Dan krijg je toestanden zoals gisterenavond op het Sint-Pietersplein in Gent.”