‘Overal herstel, behalve in het stemhokje’

De betere conjunctuur biedt een uitstekende kans om antwoorden te formuleren en uit te voeren. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De verkiezing van Donald Trump was een verrassing, de brexit was een serieuze verrassing, maar het krachtige economische herstel van de jongste maanden is misschien nog wel de grootste verrassing van allemaal. 2017 kan het beste jaar worden sinds de Grote Recessie. Het herstel is breed gedragen. De meeste regio’s, van het Westen tot de ontluikende markten, en de meeste sectoren, van de industrie tot de diensten, doen mee en dat maakt het herstel minder broos dan in 2010 (zie ook blz. 20).

Ook de Belgische economie is uitgenodigd op het feestje. Maar net zoals de oorzaak van een recessie vaak buiten de landsgrenzen moet worden gezocht, is ook het herstel niet de verdienste van de regering-Michel. Wél zijn er verstandige accenten gelegd, die beginnen te renderen. Dankzij de verlaging van de lasten op arbeid is de economische groei arbeidsintensiever geworden, stipt ook de Nationale Bank aan in haar jaarverslag. De koopkracht van de gezinnen zit in de lift, dankzij de extra banen en straks ook dankzij een bescheiden stijging van de lonen. Het beste moet wellicht nog komen. De economische groei in België bleef de voorbije jaren wat achter door een aantal hervormingen, zoals de indexsprong en besparingen, maar dat zijn noodzakelijke investeringen in de toekomst.

Een relatief sterke economie levert dezer dagen echter geen presidents-, premier- of kanseliersbonus op. De economische opleving bereikt het stemhokje (nog) niet. De Verenigde Staten liggen met hun economische herstel enkele jaren voor op ons, maar dat belette Trump niet om de presidentsverkiezingen te winnen. Later dit jaar mogen de kiezers in Nederland, Frankrijk en Duitsland kiezen op welke golf ze willen surfen. Die van tevredenheid of die van boosheid? Niets is uitgesloten, zelfs niet dat FN-voorzitter Marine Le Pen de nieuwe president van Frankrijk wordt. Het herstel zou dan meteen in de koelkast kunnen.

Herstel of geen herstel, een grote groep kiezers blijft boos en ontredderd. Onder het gladde oppervlak van de economische groei trekken diepe onderstromen velen kopje-onder. De technologische vooruitgang en de snelle digitalisering slaat de bodem weg onder de middengroep van de arbeidsmarkt, veel meer dan internationale vrijhandel dat deed of doet. Die verandering leidt altijd tot onzekerheid, maar, zo zegt de Nationale Bank in haar jaarverslag: “Deze onzekerheid werd versterkt door de weinig rooskleurige economische omgeving en het gevoel dat de voordelen niet aan iedereen ten goede komen. Daardoor wordt het sociaal contract dat aan onze samenlevingen ten gronde ligt, ter discussie gesteld, in het bijzonder door de personen die voor die ontwikkelingen het meest kwetsbaar zijn.”

Dat gevoel van onbehagen wordt versterkt door de migratiestromen. N-VA-voorzitter Bart De Wever legde vorige week tijdens Vooruitblik 2017, een evenement van Voka Antwerpen-Waasland, de vinger op de wonde: “We moeten luisteren naar die zogenoemde onredelijke mensen die voor de brexit en voor Trump kozen. Mensen zijn diep bezorgd over massamigratie. Ze zijn bang dat hun levensstandaard daalt. Ze vrezen dat hun kinderen het slechter zullen hebben. Te lang zijn die terechte bezorgdheden opzijgezet als onwetend, misleid, zelfzuchtig of zelfs racistisch. Mensen nemen het niet langer dat ze zo behandeld worden en steken hun middenvinger op in het stemhokje, met alle gevolgen van dien. Ofwel komen we met gezonde, democratische antwoorden, ofwel blijven ze stemmen voor waardevrije politici die simpele maar verkeerde oplossingen aanreiken.”

De eregast was Gordon Brown, de Britse ex-minister van Financiën die zijn politieke carrière zag stuklopen op de brexit. Hij maakte nog eens duidelijk dat de Britten controle over hun eigen grenzen verkiezen boven toegang tot de Europese eenheidsmarkt, ook al kost hun dat een fortuin. Het komt er voor het Verenigd Koninkrijk én Europa nu op aan de schade te beperken. De revanchistische gedachte de Britten zwaar aan te pakken voor hun vertrek, is verfoeilijk. Straf niet om een uitstap uit de Europese Unie te ontraden, maar motiveer de lidstaten met een beter beleid om te blijven. De Wever: “We hebben geen Europese superstaat nodig, maar een efficiënte Unie, die de concrete problemen aanpakt. Herstel de euro met een geloofwaardig en afdwingbaar beleid, herstel de Schengenzone door de buitengrenzen te sluiten, en versterk de interne markt.”

De betere conjunctuur biedt een uitstekende kans om antwoorden te formuleren en uit te voeren. De verliezers van de economische verandering en de migranten veel sneller aan een baan helpen, dat is de grootste uitdaging van het beleid voor de volgende jaren. Het alternatief, meer populisme en protectionisme, zou een open economie als de Belgische hard treffen. De volgende recessie – en die komt er vroeg of laat – zal de kiezer zeker niet vrolijker stemmen. Daan Killemaes, Hoofdredacteur