‘Eén grote farce’: ook in Nederland verhoogde een liberale partij de belastingen

“Liberalen zijn 25 jaar aan de macht en we hebben de hoogste belastingen van Europa”, wierp Vlaams Belang-voorzitter Van Grieken Open Vld-voorzitter Ongena voor de voeten in het Grote Voorzittersdebat. Een liberale machtspartij die de collectieve lastendruk verhoogt: een unicum in Europa? We checkten bij een Nederlandse collega, aangezien in Het Torentje ook om en bij de veertien jaar een liberale premier heeft gezeteld. 

Een obstakel voor alle klassiek-liberale partijen met machtsaspiratie, is dat het staatsapparaat ontvetten erg moeilijk blijkt in coalities met partners die daar de noodzaak niet van inzien. Een paradox is dan weer dat je geen deftig beleid kunt voeren als je geen welwillende, ideologisch gelijkgezinde mensen op cruciale posities neerpoot (en dus de verafschuwde bureaucratie in stand houdt, dan wel extra lagen creëert). Zaken waar Mark Rutte, die de liberale partij VVD leidde, ook mee worstelde? “De VVD zegt wel dat ze voor een kleine overheid is, maar in de praktijk heeft ze helemaal geen voorstellen meer om de staat te ontvetten”, zegt EW Magazine-journalist Joris Heijn. “Niemand eigenlijk in Nederland.”

Hoe evalueert u het fiscale beleid van de VVD?

JORIS HEIJN. “De publieke sector is volgens mij niet heel veel groter geworden. Maar we moeten nu wel met z’n allen betalen. Waar we in Nederland sinds het derde kabinet-Rutte (van 26 oktober 2017 tot en met 10 januari 2022, nvdr) last van hebben, is dat de mentaliteit ontstond om de bedrijven maar te laten betalen. De belastingen op arbeid, die dalen wel wat. Maar dat geld wordt dan weer bij de bedrijven gezocht en daar lopen we nu wel echt tegen de grenzen aan van wat kan. Vroeger was de VVD de partij voor het bedrijfsleven. Nou, dat is een beetje bekoeld.”

Hoe is dat zo gekomen? 

HEIJN. “Er zijn allerlei inkomsten voor de staat weggevallen. Zo leverde het Groninger gasveld ooit flink wat op voor de staat, maar dat wordt niet meer ontgonnen. Daarnaast zijn er in de loop der jaren verschillende bedrijven geprivatiseerd. De Nederlandsche Bank, die heeft al jarenlang geen dividend meer afgedragen omdat ze de rentedaling zag aankomen. Dat moet met belastingen worden opgevangen.”

Leuke dingen doen

In 2021 werd bij jullie het tweeschijvenstelsel geïntroduceerd, waardoor inkomens tot een bepaalde grens tegen een basistarief worden belast, en inkomens daarboven tegen een hoger tarief. 

HEIJN. “Dat is één grote farce. Het lijkt op papier heel makkelijk, maar in de praktijk is het dat niet. We hadden vroeger een soort arbeidskorting en een algemene belastingkorting, en dat waren vaste bedragen. Dus – ik zeg wat – als je 37 procent belasting moest betalen, kreeg je altijd 2.000 euro terug. In Rutte II, toen hij met de sociaaldemocraten ging regeren, hebben ze die belastingkortingen inkomensafhankelijk gemaakt. Het komt er eigenlijk op neer dat als ik 100 euro meer verdienen boven op mijn gewone salaris, dan betaal ik 37 procent belasting en verlies ik 6 euro algemene belastingkorting en nog eens 6 euro arbeidskorting. In de praktijk is de marginale belastingdruk 50 procent. 

“Het is voor mensen totaal niet meer te overzien ook. Zeker wat de toeslagen betreft. Als je bijvoorbeeld kinderen hebt, dan verloor je kinderopvangtoeslag. Als je studerende kinderen hebt, dan kreeg je kind weer minder studiefinanciering. De kritiek is hier dat als je 100 euro meer gaat verdienen, je er soms botweg op achteruit gaat, en dat we daarom nog zo’n land van deeltijds werken zijn. Want ja, waarom zou ik een dag extra gaan werken als het toch niet loont?”

‘Onder Rutte III lagen de partijen ideologisch zo ver uit elkaar dat ze er eigenlijk maar konden uitkomen als ze heel veel geld gingen uitgeven en heel veel leuke dingen gingen doen. Misschien is dat herkenbaar voor jullie?’

Joris Heijn (EW Magazine)

Kennen jullie een vermogensbelasting? 

HEIJN. “We hebben geen vermogensbelasting, wel een vermogensrendementbelasting. Toen het belastingstelsel werd hervormd, in 2000, konden we niet precies weten hoeveel rendement we allemaal maakten. Dus opperde de Belastingdienst: je maakt 4 procent rendement, waar je 30 procent belasting op betaalt, dus 1,2 procent. Maar op een gegeven moment, toen de spaarrente daalde, gingen spaarders meer belasting betalen dan ze spaarrente kregen. Toen is een belangenorganisatie naar de rechter gestapt. De procedure heeft jarenlang geduurd. Nu is ze in een soort moeras verzeild geraakt waarbij de rechter heeft gezegd dat het allemaal niet mag. De Belastingdienst moet het geïnde bedrag terugbetalen. Daarna heeft de Belastingdienst beslist een aparte belasting voor spaarders te heffen en voor ander vermogen. Je merkt nu dat de belasting op aandelen van beursgenoteerde bedrijven die je hebt, flink is verhoogd – met 80 procent in een paar jaar tijd – en die op spaargeld flink werd verlaagd. Daar is ook een soort nivellering in doorgevoerd.”

Zalmnorm

Jullie begrotingsdiscipline is wel van wereldklasse. Die is ongeëvenaard, toch? 

HEIJN. “We hadden natuurlijk de Zalmnorm, die inhield dat de Nederlandse begroting structureel in evenwicht moest zijn. Maar de afgelopen jaren heeft elke minister daar een eigen interpretatie aan gegeven. Tijdens corona, bijvoorbeeld, zei toenmalig minister van Financiën Wopke Hoekstra, dat Nederland heel diepe zakken had. Ik denk dat Nederland toen een van de meest royale spenders was. En onder Rutte III lagen de partijen zo ver uit elkaar dat ze er eigenlijk maar konden uitkomen als ze heel veel geld gingen uitgeven en heel veel leuke dingen gingen doen. Misschien is dat herkenbaar voor jullie?”

Geen commentaar.

HEIJN. “Onze staatsschuld is heel laag, maar komt dat echt door Sigrid Kaag, die tot voor kort minister van Financiën was? Ik vraag me af in hoeverre dat echt beleid was. Het is eigenlijk een enorme chaos. Zelf hebben we een coverhaal gebracht over de – volgens ons – belabberde toestand van de staatsfinanciën. Eigenlijk moest de verkiezingscampagne over bezuinigen gaan, of over belastingverhogingen. Maar daar is het totaal niet over gegaan. Een tijdje geleden hebben alle belangrijke instanties, zoals De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau en  andere ambtenaren, gezegd dat er 17 miljard bezuinigd moet worden. Maar daar zijn Geert Wilders en de BBB helemaal niet mee bezig. Ze zijn ook niet verkozen geraakt met de belofte van begrotingsdiscipline, nee, ze hebben een heleboel leuke dingen beloofd.”

Eigenlijk hebben jullie twee belangrijke liberale partijen: VVD, de conservatieve variant, en D66, de progressieve. Leggen die ook andere klemtonen als ze samen regeren?  

HEIJN. “D66 is meer van de belastingverhogingen. Zeker voor de wat vermogende mensen. De VVD is daar in principe veel meer op tegen. De kritiek is dat de VVD het meeste moet inleveren bij onderhandelingen omdat ze de grootste partij is. En dan eigenlijk een D66-beleid voeren.”

Lees ook: