Onzekerheid stuwt vermogende Belgen richting fiscale emigratie

De uitslag van de voorbije verkiezingen wakkert de onzekerheid over de toekomstige fiscale situatie in ons land aan. Meer en meer Belgen overwegen te emigreren om hun vermogen veilig te stellen. “Er is maar één boodschap: de banden met België zo veel mogelijk doorknippen.”

De verkiezingsuitslag doet vermogende Belgen er weer aan denken andere oorden op te zoeken. Een lange periode in onzekerheid zonder regering of een door de PS geleide federale regering die de vermogensfiscaliteit verhoogt, zien ze niet zitten. Advocaten en private bankers krijgen meer en meer vragen over fiscale emigratie.

We brachten drie mensen uit de praktijk rond de tafel om na te gaan of fiscale emigratie in de lift zit en hoe zo’n verhuizing moet worden aangepakt. We spraken met An Lettens, partner Tax & Legal en International Tax bij Moore Stephens Belgium, Gertjan Verachtert, advocaat-vennoot bij Sansen International Tax Lawyers, en Hans Veirman van Veirman & Co, een verzekeringsmakelaar en vermogensbegeleider van families en ondernemingen.

Emigreren meer en meer Belgen naar het buitenland?

GERTJAN VERACHTERT. “De tendens stijgt ontegensprekelijk. Dat zien we alleen al aan de toenemende arbeidsmobiliteit wereldwijd. Maar de media hebben de neiging de toename van zuiver fiscale emigraties te overdrijven.”

AN LETTENS. “Emigreren is ook niet vanzelfsprekend. Vooral voor gezinnen blijft het moeilijk. Ik wil er meteen aan toevoegen dat het in de eerste plaats gaat om mensen die tijdelijk of definitief naar het buitenland verhuizen om daar hun professionele activiteit voort te zetten of om mensen die na hun pensioen zonnigere oorden willen opzoeken.”

HANS VEIRMAN. “We kunnen er niet omheen dat de emigratie om fiscale redenen is toegenomen. Sinds de verkiezingen wordt het meer en meer overwogen. De vragen over emigratie stijgen door de onzekerheid over de toekomstige fiscaliteit in dit land.”

De lange regeringscrisis en de diverse verhogingen van de vermogensfiscaliteit onder de regeringen-Di Rupo en -Michel zouden meer vermogende Belgen het land hebben uitgejaagd.

VERACHTERT. “De vorige regeringen hebben inderdaad de vermogensfiscaliteit verhoogd, waar vooral tot instabiliteit heeft geleid. Maar vermogende Belgen mogen niet uit het oog verliezen dat de druk redelijk blijft in een internationaal perspectief.”

VEIRMAN. “De fiscale druk is dan misschien nog redelijk, maar de voorbije jaren zijn voortdurend voorstellen gelanceerd en discussies gevoerd over de invoer van een vermogensbelasting of een meerwaardebelasting. Er werd niet alleen gediscussieerd, er was ook het experiment met de speculatietaks en er is de taks op de effectenrekeningen. De gedachte leeft dat dat alleen maar zal toenemen en concreet zal worden.”

LETTENS. “Ik sluit me aan bij de nuancering van Gertjan. Er is nog flink wat vermogensplanning in België mogelijk. Neem de Belgische holding. Daarenboven is de vrijstelling van de meerwaarde op aandelen die België nog altijd kent een belangrijke troef. We zien ook de omgekeerde beweging: immigratie in plaats van emigratie. België blijft voornamelijk interessant voor de groep mensen die zonder beroepsinkomsten kan.”

VERACHTERT. “Er komen inderdaad geregeld buitenlandse belastingplichtigen naar hier om te genieten van de vrijstelling van de meerwaarde op aandelen. Ik pleit vooral voor stabiliteit en een langetermijnvisie. De discussie die terugkeert bij elke begrotingscontrole over de invoering van een meerwaardebelasting op aandelen draagt daar niet toe bij, tenzij in de context van een ruimere taxshift.”

VEIRMAN. “De vermogenden hebben, terecht of onterecht, sterk de indruk dat het gras groener is in een aantal andere landen en dat ze hun financiële of fiscale planning elders kunnen optimaliseren.”

LETTENS. “Mensen hebben soms gehoord over enkele aantrekkelijke fiscale aspecten in een bepaald land, maar voor een emigratie moeten ze het volledig plaatje bekijken. Daar moeten we de klant vaak nog op wijzen.”

VERACHTERT. “Emigreren betekent ook écht emigreren. De wereld is te transparant geworden om er de kantjes af te lopen.”

LETTENS. “Door het toenemende gebruik van sociale media en de stijgende uitwisseling van informatie tussen landen kunnen de fiscale autoriteiten de aanwezigheid in een bepaald land veel gemakkelijker traceren.”

Hoe bereidt men zich voor op emigratie?

VEIRMAN. “Er zijn drie essentiële fiscale vragen die iemand die wil emigreren zich moet stellen. Hoe beëindig ik mijn Belgische fiscale rijksinwonerschap? Wat gebeurt er met de inkomsten van een Belgische bron, die ik na de emigratie nog ontvang? En moet ik voor de emigratie specifieke maatregelen nemen in verband met mijn oude en nieuwe woonstaat?”

VERACHTERT. “Daarnaast moet de structuur van vennootschappen vaak worden herbekeken. Blijven ze in België of verhuizen ze mee en hoeveel kost dat?”

Hoe beëindig je het fiscale rijksinwonerschap in België?

VERACHTERT. “België is een van de vele landen die uitgaan van fiscaal rijksinwonerschap om de wereldwijde belastingplicht vast te stellen. De cruciale begrippen daarbij zijn ‘de fiscale woonplaats’ en ‘de zetel van fortuin’. Je alleen maar uitschrijven bij je voormalige woongemeente is niet voldoende.”

VEIRMAN. “Het gaat om een allesomvattende beoordeling die verder gaat dan de vraag waar het vermogen zich bevindt. Zo is er een arrest van het hof van beroep van Brussel dat een belastingplichtige, hoewel dat hij al zes jaar in het buitenland werkte, toch als Belgische rijksinwoner bleef beschouwen omdat het gezin in België was blijven wonen en er een Belgische bankrekening was, waar het loon rechtstreeks op werd gestort.”

LETTENS. “Het gaat om de afweging tussen ‘affectieve belangen’ en ‘patrimoniale belangen’, waarbij de zetel van fortuin van secundair belang is. Zo is het nog altijd mogelijk na de emigratie een Belgische bank- of effectenrekening te behouden, op voorwaarde dat het beheer van het vermogen niet langer vanuit België gebeurt, maar vanuit het buitenland. De toetssteen is duidelijk: vanwaar wordt het vermogen beheerd?”

VERACHTERT. “Heel wat vragen passeren de revue. Waar woont de familie? Waar gaan de kinderen naar school? Waar is men lid van een sport- of een serviceclub? Waar worden de bestuursmandaten uitgeoefend? Wordt het fortuin nog vanuit ons land beheerd?”

Zijn er in de praktijk veel discussies over de vraag of iemand al dan niet nog een Belgische rijksinwoner is?

LETTENS. “Het aantal controles valt best mee. Bij mijn weten gebeuren ze ook niet systematisch.”

VERACHTERT. “Maar wie het niet goed aanpakt, mag zich wel aan heel wat miserie verwachten. Zeker opmerkelijke dossiers riskeren in een strafrechtelijk straatje terecht te komen.”

LETTENS. “Er is maar één boodschap: de banden met België zo veel mogelijk doorknippen. Je uitschrijven uit het rijksregister, de woning in België verkopen of ze minstens verhuren en een woning in de nieuwe woonstaat kopen of huren, contracten van nutsvoorzieningen, internetaansluitingen enzovoort stopzetten, socioculturele activiteiten zoals het lidmaatschap aan de fitnessclub beëindigen.”

Welke praktische formaliteiten moeten allemaal worden vervuld?

VEIRMAN. “Dat valt wel mee. De belastingplichtige moet de verhuizing melden bij de bevolkingsdienst van de gemeente waar hij is ingeschreven ten laatste een dag voor zijn vertrek. Hij doet er ook goed aan contact op te nemen met het plaatselijke belastingkantoor. Naar aanleiding van het vertrek moet de zogenoemde aangifte speciaal worden ingediend. De belastingplichtige vraagt het best zelf het formulier op. Die aangifte regelt de belastbare inkomsten voor de periode vanaf 1 januari tot de dag van het vertrek.”

VERACHTERT. “Inkomsten waarvan de bron zich in België bevindt, zijn onderworpen aan de Belgische belasting, ook al worden ze verworven door niet-inwoners. Daarop worden de belasting voor niet-inwoners (BNI) en de roerende voorheffing toegepast, mee op basis van de bepalingen in het dubbelbelastingverdrag met het nieuwe woonland.”

LETTENS. “De aangifte speciaal moet binnen de drie maanden na het vertrek uit België worden ingediend. Moet je de aangifte nog opmaken na het vertrek, dan moet je je registreren om de nodige formaliteiten te kunnen vervullen.”

Klopt het dat Portugal aan populariteit heeft gewonnen als emigratieland? Hoe komt dat?

VEIRMAN. “Dat merk ik toch meer en meer. Bij de overboeking van effecten en gelden naar het land waarnaar je wilt emigreren, moet je rekening houden met de kredietwaardigheid van de lokale banken. In dat verband is een Luxemburgse beleggingsverzekering interessant. De Luxemburgse overheid biedt met de zogenoemde veiligheidsdriehoek een gecontroleerd beschermingsregime en de activa van de klant worden volledig afgeschermd van de activa van de levensverzekeringsmaatschappij. De verzekeringspolis moet bij een emigratie in principe niet worden afgekocht.”

VERACHTERT. “Portugal heeft in het verlengde van de financiële crisis diverse maatregelen genomen om buitenlandse investeringen aan te trekken en de immigratie naar het land te promoten. Een belangrijk onderdeel daarvan is het Non-Habitual Tax Resident-regime (NHTR).”

Wat voor fiscaal lekkers heeft dat NHTR-regime in petto voor vermogende Belgen?

VERACHTERT. “Het bekendste element is dat gepensioneerden een vrijstelling kunnen krijgen van hun buitenlandse pensioeninkomsten en bepaalde kapitalen gedurende tien opeenvolgende jaren, op voorwaarde dat ze hun fiscale woonplaats effectief naar Portugal verhuizen. Om het Portugese fiscale rijksinwonerschap te verwerven moet je minstens 183 dagen in een periode van een jaar in Portugal verblijven, of er een woning ter beschikking hebben als verblijfplaats als je er minder dan 183 dagen verblijft. Let wel, die 183 dagen zijn geen doorslaggevend criterium voor de Belgische fiscus. Het dubbelbelastingverdrag tussen België en Portugal stipuleert dat de heffingsbevoegdheid over werknemerspensioenen wordt toegekend aan de woonstaat van de begunstigde, waardoor het pensioen zonder enige bronheffing kan worden ontvangen en er dus evenmin een taxatie in Portugal zal zijn.”

LETTENS. “Het NHTR-regime slaat op meer dan enkel pensioenen. Ook de beroepsinkomsten uit activiteiten met een hoge toegevoegde waarde – beroepen zoals artsen, ingenieurs, revisoren, leerkrachten enzovoort – genieten een voordelig tarief van 20 procent. En voor inkomsten uit vermogen is er een vrijstelling van inkomsten. De inkomsten uit vermogen zijn wel beperkt tot traditionele inkomsten uit kapitaal, zoals intresten en dividenden. Alvorens naar Portugal te verhuizen is het raadzaam de samenstelling van de beleggingsportefeuille te optimaliseren.”

Dat zijn verregaande vrijstellingen. Is het NHTR-regime houdbaar?

VERACHTERT. “Dat is een cruciale vraag in het licht van de almaar toenemende harmonisering van de vennootschapsbelasting in de Europese Unie. Finland bijvoorbeeld heeft het dubbelbelastingverdrag met Portugal beëindigd. Ik weet niet of België van plan is het dubbelbelastingverdrag te herzien.”

‘Stabiliteit is belangrijk’

Stefan* geeft toe dat het niet echt de moeite is naar Zwitserland te emigreren als je niet over het nodige kapitaal beschikt, want goedkoop is het leven er niet. Te beginnen met de vastgoedprijzen. “Ik heb aardig wat miljoenen verdiend met de verkoop van mijn softwarebedrijf enige tijd geleden. Het was het overwegen waard. Het heeft geholpen dat we al een band hadden met de regio waar we wonen. Al ruim tien jaar komen we naar hier om te skiën. Twee jaar geleden hebben we in de buurt van Verbier een ruime chalet gekocht en ons er definitief gevestigd. Er zijn hier ook heel wat mooie golfbanen.”

Niet alleen fraaie skipistes en golfbanen hebben een rol gespeeld in de keuze voor Zwitserland. “In de politieke en fiscale ontwikkelingen in België had ik steeds minder vertrouwen. Ik heb jarenlang aan de uitbouw van mijn zaak gewerkt en er een succes van gemaakt. Maar de vermogensfiscaliteit gaat in België de verkeerde kant uit. De onzekerheid en de instabiliteit werden steeds groter. Ik lag er regelmatig wakker van. In Zwitserland is er in de fiscaliteit een heel grote stabiliteit en dat stelt mij op mijn gemak.”

Gefortuneerde Europeanen kiezen voor Zwitserland omdat er een forfaitaire belastingheffing bestaat. “De specialisten van Reliance Trust Company in Genève hebben mij begeleid bij de verhuizing naar Zwitserland en mij gewezen op die mogelijkheid.” Iedere buitenlander die zich voor het eerst in Zwitserland vestigt en geen betaalde activiteiten ter plaatste uitoefent, komt in aanmerking voor een overeenkomst met de Zwitserse belastingautoriteiten over een forfaitaire belastingheffing. Het forfait geldt voor onbepaalde duur, maar de lokale autoriteiten kunnen de belastinggrondslag wel herzien. De heffing gebeurt niet op basis van het inkomen en het vermogen, maar wordt afgeleid van de jaarlijkse kosten van het levensonderhoud van het hele gezin. Het belastbare bedrag moet wel minimaal zeven maal de huur of de huurwaarde van het Zwitserse hoofdverblijf bedragen, met een minimum van 400.000 Zwitserse frank belastbaar inkomen. De uiteindelijke aanslag verschilt per kanton. “Het waren pittige, maar correcte onderhandelingen, maar ik ben heel tevreden over het resultaat. Ik zie me nog niet snel vertrekken. De levenskwaliteit is hier ongeëvenaard, er is een schitterend onderwijssysteem en een gezondheidszorg die met de onze kan wedijveren. Zwitserland is een erg veilig en stabiel land. En laat ons ook de geweldige natuurpracht niet vergeten.”

* Om privacyredenen is de naam veranderd.

‘Er emigreren ongeveer 100 Belgen per dag’

We konden geen officiële statistieken krijgen over emigratie, noch bij de federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken, noch bij de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken. De Stichting Vlamingen in de Wereld spreekt over meer dan 335.000 Belgen die geregistreerd zijn in andere landen. De grootste groep Belgen woont in Frankrijk.

“Het feit dat er ongeveer honderd Belgen per dag emigreren, betekent niet dat we ze nooit meer terugzien”, zegt Koen Van der Schaeghe, de directeur van Vlamingen in de Wereld. “Er gaan veel Belgen enkele jaren in het buitenland werken om daarna terug te keren. De Belgen emigreren vooral om economische redenen, voor hun werk dus. Voor wie echt naar de top wil, is een baan in het buitenland soms een noodzaak. Na de economische redenen komen sentimentele redenen, zoals een relatie met iemand in het buitenland of het zonnige klimaat. Of er ook fiscale redenen meespelen, is moeilijk te zeggen. Wat zeker een rol speelt, is dat de communicatie en het transport veel gemakkelijker en goedkoper zijn geworden. Denk aan Skype en goedkope vliegtickets. Ook studentenuitwisselingsprogramma’s zoals Erasmus hebben een impact.”

‘De fiscus mag niet de enige reden zijn’

Toen Jean* in 2016 de pensioengerechtigde leeftijd naderde, besliste hij samen met zijn vrouw een woning in Lissabon te kopen en daar zijn domicilie te nemen. “Tijdens mijn carrière werkte ik in private banking en was ik vooral actief in vermogensstructurering. Ik was dus vertrouwd met de materie en heb veel Belgen begeleid om zich in het buitenland te vestigen.”

Jean zag hoe het speciale Non-Habitual Tax Resident-regime (NHTR) in Portugal sinds 2013 spectaculaire resultaten had. “Portugal is erin geslaagd heel wat vermogende buitenlandse families naar het land te lokken. Ik ben er zelf ook op ingegaan. Al is bij mij de motivatie niet louter fiscaal. Het leven in Portugal is een stuk goedkoper dan in het noorden van Europa, het klimaat is er aangenaam, de bevolking vriendelijk en het eten lekker. Lissabon is een stad met heel veel culturele activiteiten. Voor ons is er altijd wat te doen.”

Maar de fiscale voordelen zijn niet te versmaden. “Mijn Belgische pensioen is voor tien jaar vrijgesteld. Voor de meerwaardebelasting op de beleggingsportefeuille, die onder Portugese heffingsbevoegdheid valt, is een Luxemburgse tak23-verzekering heel efficiënt. En een heel belangrijk fiscaal element in Portugal is de vrijstelling van successierechten. Tot slot heb ik mijn onroerend bezit in België onder voorbehoud van vruchtgebruik geschonken aan onze kinderen.”

Jean heeft geen spijt van zijn beslissing om naar Portugal te verhuizen. “Terugkomen is niet aan de orde. Ik ben lid geworden van de Rotary in Lissabon. Enkel in geval van ernstige medische problemen zouden we kiezen voor een behandeling in België. De wachtlijsten in de publieke Portugese ziekenhuizen zijn heel lang en er is een medische taalbarrière. We zijn ingeschreven bij de Portugese sociale zekerheid, maar blijven als gepensioneerden ook verzekerd in België.”

Jean heeft nog een paar tips voor wie wil emigreren. “De fiscale insteek mag niet de enige motivatie zijn. Het is tenslotte een intense ommekeer in je leven. Je start opnieuw in een ander land, terwijl je je vertrouwde omgeving achterlaat. Belangrijk is dan ook een goede voorbereiding en minstens enkele goede contactpersonen. Een elementaire kennis van de taal is ook een pluspunt. Gelukkig is Portugal niet ver. Er zijn dagelijks veel vluchten tussen Portugal en België om familie of vrienden eens op bezoek te laten komen of zelf op bezoek te gaan.”

* Om privacyredenen is de naam veranderd.