‘Onze scholen zijn geen hellholes’

Een leek zou bijna denken dat onze scholen hellholes zijn. Het tegendeel is waar. Dat zegt Tamara Stojakovic, vorig jaar verkozen tot beste leerkracht Nederlands van de Lage Landen.

Iedere ochtend buig ik me over mijn krant. Daarbij word ik met de regelmaat van een klok gebombardeerd met onheilspellende berichten over mijn werk. Het rommelt en knettert in onderwijsland: tegenvallende PISA-scores, hoofddoekdebatten, watervalsysteem, herziening van het M-decreet. De lijst met onderwijstopics wordt almaar langer en dat is maar goed ook. Discussie is de eerste stap naar vernieuwing.

De hits voor ‘ onderwijs’ en ‘diversiteit’ leveren helaas nog meer slecht nieuws op. Een leek zou bijna denken dat onze scholen hellholes zijn. Het tegendeel is waar. Wij, leerkrachten, hebben de meest boeiende job in de wereld. Toegegeven, het is geen gemakkelijke job, maar ik kan oprecht zeggen dat ik me nooit verveel op mijn werk. Gewapend met mijn krant vertrek ik naar de klas. Die krant levert me iedere dag lesmateriaal, vers van de pers.

Ik geef Nederlands in de laatste graad van het secundair onderwijs aan een zeer divers publiek. Voor mij is dat de normaalste zaak van de wereld, ik heb nooit iets anders gekend. Als elfjarige nieuwkomer zonder enige notie van multiculturaliteit heb ik zelfs lang gedacht dat Marokkanen, Turken en Polen autochtone Vlamingen waren. Toen er op een gegeven moment steeds meer Afrikaanse kinderen in de klas kwamen, moest ik dat concept even herdenken.

Polarisering

25 jaar later sta ik zelf voor de klas en is de leerlingenpopulatie nog diverser geworden. Vooral rond etniciteit en religie speelt zich in onze samenleving een steeds fellere polarisering af. Dat is overal voelbaar, ook in onze scholen. Het valt me de laatste jaren vooral op dat het referentiekader van jongeren enger wordt. Voor alle duidelijkheid: ik heb het over het referentiekader van alle jongeren, los van etnische achtergrond.

Veel discussies en misverstanden worden gevoed door meningen waar jongeren in hun directe omgeving aan worden blootgesteld. Dat kan gaan over input van ouders en vrienden, maar ook de invloed van sociale media mag zeker niet onderschat worden. Als jongeren niet geconfronteerd worden met verschillende bronnen, blijven ze vanzelfsprekend hangen in hun mening. Een feed die voortdurend bevestigt dat je gelijk hebt, voedt alleen dat wij-zijdenken.

Naast de actualiteit is het hoger onderwijs een vast onderwerp in het laatste jaar. Dat begon ooit met een opzoekoefening over de verschillende opleidingen. In die les rook ik al snel onraad: de leerlingen begonnen moeilijke vragen te stellen waar ik zelf niet altijd een antwoord op had. ‘Mevrouw, hoeveel allochtonen studeren er verder?’ ‘Bent u zeker dat ik me gewoon kan inschrijven?’ ‘Hoe komt het dan dat er zo weinig succesvolle allochtonen zijn?’ Ondanks mijn verwoede pogingen ging de sfeer snel de dieperik in.

Een paar maanden later verving ik het klassieke mondelinge examen Nederlands door een functioneringsgesprek: vragen over hun studiehouding, thuissituatie en welbevinden. De laatste vraag polste naar hun talent en verdere studierichting. Het antwoord bleek verrassend vaak: ‘Ik weet het niet, ik ben eigenlijk in niks goed. ‘ Op zulke momenten fiets ik met tranen in mijn ogen naar huis.

Het mooie aan werken in het onderwijs is dat je zelf altijd bijleert. Sinds die ene les jaren geleden is het belang van een diploma en werken aan competenties de rode draad geworden. Informatie is daar maar één onderdeel van. Ik hamer en blijf hameren op doorzettingsvermogen en attitudes. Iedereen heeft talenten, maar of je ze ontplooit of niet, hangt volledig van jezelf af.

Studeren is niet altijd leuk, opgeven kan iedereen. Die boodschap komt vaak hard aan, maar naarmate het schooljaar vordert, worden de standpunten minder scherp. Het helpt ook dat we sinds dit jaar hogescholen bezoeken. Hup, samen de drempel over. Mijn leerlingen mochten onlangs een les bijwonen aan een hogeschool.

Toevallig had die docente een andere migratieachtergrond. Hun monden vielen letterlijk open: ‘Dit bestaat dus, mevouw! Ik denk dat ik me toch maar ga inschrijven.’ De Vlaamse leerlingen waren ook positief verrast door de diversiteit op zo’n campus. Geweldig toch?

Het ironische is dat ik zelf andere roots heb. Ik geloof oprecht dat mijn leerlingen dat niet meer ‘zien’. Rolmodellen zijn in alle sectoren zeker en vast belangrijk, maar ik heb haat-liefdeverhouding met dat begrip. Dat komt omdat ik mezelf niet beschouw als een rolmodel enkel en alleen omdat ik toevallig een migratieachtergrond heb. Ik voel me wel een rolmodel als het aankomt op doorzettingsvermogen en hard werken, maar dat is een heel andere invalshoek.

Geen voorstander van quota

Leraarskamers weerspiegelen de maatschappij niet. Maar het is ook een feit dat er nu eenmaal relatief weinig studenten met andere roots de lerarenopleiding voltooien. Zoals vaak is dit een en-enverhaal. Persoonlijk ben ik geen voorstander van quota. Ik zou ook nooit aangenomen willen worden omwille van mijn afkomst. Erger nog, ik zou het ronduit beledigend vinden.

Los van die discussie is het zeker zo dat kinderen en jongeren behoefte hebben aan rolmodellen. De enige manier om dat te realiseren, is door het belang van studeren te benadrukken en attitudes aan te leren: ontdek je talenten, werk hard, geef niet op, wentel jezelf niet in een slachtofferrol.

Uit ervaring weet ik dat het niet gemakkelijk is tussen twee culturen op te groeien en jezelf nergens echt thuis te voelen. Het is zeker belangrijk die frustratie te kunnen uiten, maar op een gegeven moment moet je een manier vinden om daarmee om te gaan. Als er ik mijn leerlingen één boodschap wil meegeven, dan is het die wel.

Iedere dag zetten duizenden mensen zich in om jongeren te motiveren, te helpen, te onderwijzen en te ondersteunen. Niet alleen onderwijspersoneel, maar ook vrijwilligers, jeugdhuizen, buurtwerkingen en allerlei andere organisaties. Daarom werk ik met veel plezier mee aan positieve initiatieven die jongeren motiveren. Er wordt op veel fronten hard gewerkt om alle kinderen en jongeren betere kansen te geven. Het zou eigenlijk fijn zijn dat vaker in de krant te lezen.