‘Onze politici gedragen zich vaak collectief als een krekel’

Bijna alle politici die ik ken, zijn mensen met een sterk ontwikkeld N-brein. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School

Stel dat u mag kiezen: ofwel krijgt u nu 50 euro, ofwel krijgt u volgende week 100 euro. Veel factoren zullen die keuze beïnvloeden. Als u grote honger of dwingende schulden hebt, verkiest u de korte termijn. Als u het spelletje vertrouwt en u bent niet al te emotioneel, dan handelt u als een economisch rationele actor en gaat u voor de lange termijn. In ons voorbeeld is de disconteringsvoet ontzettend hoog: 100 procent in een week. Weinigen zijn zo dwaas dat ze uitsluitend in het nu leven, behalve pathologisch gestoorde mensen, kleine kinderen of mensen met dwingende behoeften, zoals verslaafden.

Hersenonderzoekers weten perfect welke circuits van het brein u economisch rationeel maken, waardoor u een interessant aanbod voor de toekomst niet zomaar laat liggen. Uw executieve functies (uw managementbrein) helpen u pleziertjes uit te stellen. Mensen en culturen verschillen in de mate dat ze daartoe in staat zijn. Voor culturen speelt ook de factor vertrouwen mee. Hoe meer u in een cultuur met een laag vertrouwen of een cultuur van onmiddellijke bevrediging leeft, hoe hoger de disconteringsvoet, hoe meer u moet worden geboden om uw pleziertjes op korte termijn uit te stellen. Het is me overigens altijd opgevallen dat in beschrijvingen van de Joodse opvoeding het accent zwaar ligt op de versterking van de executieve functies. Ligt daar een verklaring voor het grote aantal Joodse Nobelprijswinnaars in de wetenschappen of de literatuur?

Het is dan ook wellicht geen toeval dat twee Israëlische onderzoekers, Ya’akov Bayer en Yamina Osher, onlangs het verband tussen verdiscontering en de executive functies hebben getest. En het klopt als een bus: hoe sterker iemands managementbrein is, hoe rationeler hij met geld zal omgaan. Mensen met sterke executieve functies hebben in mijn persoonlijke terminologie een N-brein, met de N van ‘nee tegen al te snelle bevrediging’. Maar je kunt die N-breiners heel gemakkelijk uitputten. Bepaalde taken – bijvoorbeeld de naam van een kleur benoemen die in een andere kleur is gedrukt, de zogenoemde strooptaak – doen dat al na enkele minuten. Is het dan gedaan met de superioriteit van het N-brein? Ja, dan dalen die dames en heren, volgens die Israëlische studie tenminste, in een minimum van tijd af tot het niveau van een krekelbrein.

Toch zie je hoe onze politici zich vaak collectief als een krekel gedragen. Bijna alle politici die ik ken, zijn mensen met een sterk ontwikkeld N-brein. Ze kunnen heel lang aan de weg blijven timmeren. Opgeven staat zelden in hun woordenboek, maar insiders hebben me al vaak verteld dat het systeem hen drijft naar de afgrond van het krekelbrein. Scoren in de pers, oneliners, uitgenodigd worden in een zichtbaar praatprogramma, hevige emotionele debatten, het is allemaal slecht voor hun N-brein. Rustig en ver van de schijnwerpers werken aan prioriteiten zit er nooit meer in voor belangrijke dossiers. Als we onze democratie willen versterken, moeten we daar iets op vinden. Los van de particuliere belangen is geen enkele politicus ermee gediend van de ene camera naar de andere te lopen. Evenmin is het goed voor academici de ene A-publicatie naar de andere ten einde te brengen, of voor journalisten van de ene scoop naar de volgende te snellen. Het is alsof we onze democratie, die toch zo kwetsbaar blijkt, georganiseerd hebben om onze executieve functies te onderdrukken.

Uiteraard ben ik naïef, maar als ik zie met welk ontzettend laag niveau de ervaren, en zeker niet naïeve voorzitter van de Europese Commissie heeft gereageerd op de klimaatbetogers, en welke zinvolle reactie zovele duizenden scholieren tonen, dan vraag ik me steeds meer af of we met z’n allen niet weer wat naïever moeten worden, onze eigen kinderen achterna. Betoging na betoging bewijzen die dat emoties, geloof in de goede zaak en helder denken toch samen kunnen gaan.